Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

animum inducere

  • 1 induco

    in-dūco, xi, ctum, 3 ( imp. induce for induc, Varr. R. R. 3, 2, 18;

    induxti for induxisti,

    Ter. And. 5, 3, 12;

    induxis for induxeris,

    Plaut. Capt. 1, 2, 46), v. a. [in-duco], to lead, bring, or conduct into a place; to lead or bring in (class.); constr. with in and acc., dat., acc. only, or absol.
    I.
    Lit.
    (α).
    With in and acc.:

    oves et armenta in rura,

    Varr. R. R. 1, 2, 12:

    aliquem in viam,

    id. ib. 3, 2, 18:

    exercitum in Macedoniam,

    Liv. 31, 28, 2:

    cohortem praetoriam in medios hostes,

    Sall. C. 60, 5:

    principes in cornua inducit,

    leads against, Liv. 30, 34, 11; so,

    Hannibal elephantos in primam aciem induci jussit,

    id. 27, 14, 6:

    in dextrum cornu elephantos,

    id. 44, 41, 3; Caes. B. C. 3, 112 al. —
    (β).
    With dat. (mostly poet. and rare):

    age, moenibus induc,

    Stat. Th. 12, 326:

    fossā mare urbi,

    Suet. Ner. 16. —
    (γ).
    With acc. only:

    princeps turmas inducit Asilas,

    Verg. A. 11, 620:

    inducunt venti nubilum,

    Plin. Ep. 2, 17, 7.—
    (δ).
    Absol.:

    eā (portā) secundae legionis principes hastatosque inducit (sc. in urbem),

    Liv. 34, 15, 6.—
    B.
    In partic.
    1.
    To bring forward, exhibit, represent in the circus or on the stage:

    a me autem gladiatorum par nobilissimum inducitur,

    Cic. Opt. Gen. Or. 6, 17; so,

    aliquem,

    Suet. Calig. 27 fin.:

    elephantos in circum,

    Plin. 8, 6, 6, § 17:

    inducta est et Afranii Togata, quae Incendium inscribitur,

    Suet. Ner. 11; id. Claud. 34; 45; id. Tib. 42; cf.:

    pater ille, Terenti fabula quem miserum vixisse Inducit,

    Hor. S. 1, 2, 22.—
    2.
    To bring into or before a court (post-Aug.):

    inducta teste in senatu,

    Suet. Claud. 40:

    Firminus inductus in senatum,

    Plin. Ep. 2, 12, 2:

    majestatis reos in curiam,

    Suet. Dom. 11.—
    3.
    To bring home, take into one ' s family:

    carasque toris inducere Thressas,

    Val. Fl. 2, 132:

    intra undecim dies quam illi novercam amore captus induxerat,

    Plin. Ep. 6, 33, 2. —
    C.
    Transf.
    1.
    To put on articles of dress:

    si sibi calceus perperam induceretur,

    Suet. Aug. 92:

    umeros albenti amictu,

    Stat. S. 5, 2, 67:

    togam super membra,

    Luc. 2, 387. —With Gr. acc.:

    tunicāque inducitur artus,

    Verg. A. 8, 457. —
    2.
    To draw over, spread over, to overlay, overspread:

    postes pice,

    Plaut. Most. 3, 2, 142; Vitr. 7, 3:

    colorem picturae,

    i. e. to varnish, Plin. 35, 10, 36, § 102:

    parieti ceram liquefactam,

    id. 33, 7, 40, § 122:

    cuti nitorem,

    id. 24, 8, 33, § 49:

    varias plumas,

    Hor. A. P. 2:

    humanam membris formam,

    Ov. M. 7, 642:

    omnibus viris magnitudine sua inducturus caliginem,

    to overspread with darkness, to darken, obscure, Vell. 2, 36, 1:

    pontem,

    to throw a bridge across, Curt. 5, 5:

    scuta ex cortice facta pellibus,

    to cover, Caes. B. G. 2, 33:

    coria super lateres,

    id. B. C. 2, 10:

    pulvis velut nube inducta omnia inpleverat,

    Liv. 1, 29, 4:

    sed quae mutatis inducitur tot medicaminibus,

    Juv. 6, 471.— With Gr. acc.:

    (victima) inducta cornibus aurum,

    Ov. M. 7, 161; 10, 271.—
    3.
    To level the ground by filling up:

    ita inducto solo, ut nulla vestigia exstent,

    Plin. 2, 80, 82, § 194; hence, to strike out, erase, i. e. to level the wax in writing by drawing over it the broad end of the style:

    nomina jam facta sunt: sed vel induci, vel mutari possunt,

    Cic. Att. 13, 14, 2:

    senatus consultum,

    id. ib. 1, 20, 4.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to bring into, introduce:

    seditionem atque discordiam in civitatem,

    Cic. Off. 1, 25, 85:

    aliquid in nostros mores,

    id. de Or. 2, 28, 121: set magna pars morem hunc induxerunt, Plaut. Most. 1, 2, 34:

    morem novorum judiciorum in rem publicam,

    Cic. Rab. Post. 4, 9; Plin. Ep. 2, 16, 9; Lact. Mort. Pers. 38, 4:

    novum verbum in linguam Latinam,

    Cic. Phil. 13, 19, 43:

    pecuniam in rationem,

    to bring into, set down in an account, id. Verr. 2, 1, 41, § 106: agrum alicui pecunia ingenti, to charge in an account, id. Agr. 2, 26, 70:

    exemplum,

    Plin. Pan. 6, 2.—
    2.
    To establish:

    sublato judicum nomine potestas regalis inducta est,

    Lact. 4, 10, 15:

    quia nondum haec consuetudo erat inducta,

    Sen. Contr. 5 praef. §

    4: vetus disciplina deserta, nova inducta,

    Vell. 2, 1, 1.—
    B.
    In partic.
    1.
    To bring in, introduce in speaking or writing (an expression borrowed from the stage):

    hinc ille Gyges inducitur a Platone,

    Cic. Off. 3, 9, 38:

    gravem personam,

    id. Cael. 15, 35:

    Tiresiam deplorantem caecitatem suam,

    id. Tusc. 5, 39, 115.—Of conversation, to introduce:

    puero me hic sermo inducitur,

    Cic. Att. 13, 19, 4:

    hanc rationem Epicurus induxit,

    id. Fat. 10:

    consuetudinem,

    id. Cael. 23, 58:

    dubitationem,

    Tac. A. 1, 7.—
    2.
    To lead to or into; to move, excite, persuade; to mislead, seduce; constr. with in, with acc. or ad, with ut or inf.:

    amici jacentem animum excitare, et inducere in spem cogitationemque meliorem,

    Cic. Lael. 15, 59; so,

    aliquem in spem,

    id. Off. 2, 15, 53:

    in rem utilem,

    id. Inv. 1, 2, 2; cf. id. Q. Fr. 3, 4:

    in errorem,

    id. Off. 3, 13, 55:

    animum ad aliquid,

    Ter. Hec. 4, 4, 67:

    aliquem pretio, gratia, spe, promissis (ad parricidium),

    to mislead, Cic. Rosc. Am. 28, 16:

    multos in peccatum,

    to seduce, Auct. Her. 2, 19, 29:

    ad maleficium,

    id. 2, 2, 3:

    ad misericordiam, ad pudendum, ad pigendum,

    to move, excite, Cic. Brut. 50, 188:

    Carthaginienses ad bellum,

    Nep. Hann. 8:

    ad credendum,

    id. Con. 3:

    vide, quo me inducas,

    Ter. And. 2, 3, 25:

    in quos (affectus) inducendus est judex,

    Quint. 11, 3, 58.—With ut:

    aliquem, ut mentiatur,

    Cic. Rosc. Com. 16, 46.—With inf.:

    consulem promissis, sententiam promere,

    Tac. A. 12, 9.—
    b.
    Animum or in animum, to bring one ' s mind to, to resolve, determine; to suppose, imagine:

    id quod animum induxerat paulisper non tenuit,

    Cic. Att. 7, 3, 8. — With inf. or object-clause:

    animum inducere, contra ea quae a me disputantur de divinatione, dicere,

    Cic. Div. 1, 13, 22:

    opes contemnere,

    id. Tusc. 5, 10, 30:

    id me commissurum ne animum induxeris,

    Plaut. Trin. 3, 2, 78:

    in animum inducunt suum, Jovem se placare posse,

    id. Rud. prol. 22:

    ne tute incommodam rem, ut quaequest, in animum induces pati?

    Ter. Hec. 4, 2, 27:

    oro ut ne illis animum inducas credere,

    id. And. 5, 1, 15:

    qui huic animum assentari induxeris,

    id. Eun. 3, 2, 37:

    mea causa causam hanc justam esse animum inducite,

    id. Heaut. prol. 41; cf. id. Ad. 1, 1, 43:

    ut in animum induceret ad easdem venire epulas,

    Liv. 28, 18, 4; 1, 17, 4; 2, 18, 11:

    postremo Caesar in animum induxerat, laborare, vigilare,

    had determined, Sall. C. 54, 4:

    in animum, ejus vitam defendere,

    Cic. Sull. 30, 83; Ter. Heaut. 5, 4, 5.—With ut, ne, or quominus:

    inducere animum possum, ne aegre patiar,

    Plaut. As. 5, 1, 5:

    inducere animum, ut patrem esse sese, oblivisceretur,

    Cic. Rosc. Am. 19, 53:

    in animum, quo minus illi indicarem,

    Plin. Ep. 9, 13, 6:

    quod consules in senatu ut pronuntiarent, in animum inducere non possent,

    Liv. 27, 9, 9; 2, 5, 7; 39, 12, 3. —
    3.
    To delude, cajole, deceive:

    hic eos, quibus erat ignotus, decepit, fefellit, induxit,

    Cic. Pis. 1, 1:

    socios induxit, decepit, destituit,

    id. Rosc. Am. 40, 117: semper, ut inducar, blandos offers mihi vultus Tib. 1, 6, 1.—
    4.
    To do any thing to one (post-class.):

    injuriam adversus liberos suos testamento,

    Dig. 5, 2, 4.— Hence, in-ductus, a, um, P. a., introduced, foreign, strange (post-Aug. and rare):

    insiticius et inductus sermo (opp. patrius),

    Plin. Ep. 4, 3 fin.; so,

    nihil inductum et quasi devium loquimur,

    id. ib. 5, 6, 44:

    arcessita et inducta,

    id. ib. 3, 18, 10.

    Lewis & Short latin dictionary > induco

  • 2 in-dūcō

        in-dūcō dūxī    (indūxtī for indūxīstī, T.), ductus, ere, to lead in, bring in, introduce, conduct, lead up, bring forward: metuens induceris (i. e. in domum), H.: legionis principes (sc. in urbem), L.: turmas inducit Asilas, heads, V.: hostīs in curiam: cohortem in medios hostīs, S.: principes in cornua, lead against, L.: mensorem arvis (i. e. in arva), V. —To bring forward, exhibit, represent: a me gladiatorum par inducitur: fabula quem miserum vixisse Inducit, H.—To put on, clothe: tunicam in lacertos: manibus caestūs, V.: tunicāque inducitur artūs, V.—To draw over, spread over, overlay, overspread: super lateres coria, Cs.: ubi suos Aurora induxerat ortūs, V.: pontem, Cu.: pulvis velut nube inductā, etc., L.: Inducto pallore, i. e. turning pale, O.: varias plumas, H.: terris Umbras, H.: humanam membris formam, O.: scuta pellibus, cover, Cs.: fontīs umbrā, V.: fontibus umbras, V.: (victima) inducta cornibus aurum, O. —Of words in a wax tablet, to smooth over, strike out, erase: nomina: senatūs consultum, repeal: ut induceretur locatio, be cancelled.—Fig., to bring in, introduce: thiasos Bacchi, V.: morem iudiciorum in rem p.: pecuniam in rationem, set down in the account: ager ingenti pecuniā vobis inducetur, will be charged.—In speaking, to introduce, represent, describe: Gyges inducitur a Platone: Tiresiam: consuetudinem.—To move, excite, persuade, induce, mislead, seduce: emptorem, H.: animum in spem: animum ad meretricem, T.: pretio inductus, V.: promissis aliquem: Carthaginiensīs ad bellum, N.: quem, ut mentiatur, inducere possum.—In the phrase, in animum inducere, to persuade oneself, resolve, determine, conclude: nemo alteri concedere in animum inducebat, L.: postremo Caesar in animum induxerat, laborare, had determined, S.: consules ut pronuntiarent, in animum inducere, L.—In the phrase, animum inducere, to bring one's mind, resolve, conclude, suppose, imagine: id quod animum induxerat paulisper non tenuit: animum inducere, contra ea dicere: cantare, H.: qui huic adsentari animum induxeris, T.: inducere animum, ut oblivisceretur, etc.—To entrap, ensnare, deluds: socios.

    Latin-English dictionary > in-dūcō

  • 3 ut

    ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].
    I.
    As adv. of manner.
    A.
    Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.
    1.
    In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:

    salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?

    id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:

    ut vales?

    id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:

    ut sese in Samnio res habent?

    Liv. 10, 18, 11:

    ut valet? ut meminit nostri?

    Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—
    2.
    In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):

    ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!

    Plaut. Merc. 3, 4, 76:

    ut dissimulat malus!

    id. ib. 5, 4, 13:

    ut volupe est homini si cluet victoria!

    id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;

    ut lenta materies fuit!

    id. Mil. 4, 5, 4:

    ut scelestus nunc iste te ludos facit!

    id. Capt. 3, 4, 47:

    ut saepe summa ingenia in occulto latent,

    id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:

    ut falsus animi est!

    Ter. Eun. 2, 2, 42:

    heia! ut elegans est!

    id. Heaut. 5, 5, 19:

    fortuna ut numquam perpetua est bona!

    id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:

    Gnaeus autem noster... ut totus jacet,

    Cic. Att. 7, 21, 1:

    quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!

    id. Mil. 24, 64:

    qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!

    id. Fl. 5, 12:

    quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!

    id. Att. 3, 11, 2:

    quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,

    id. Fin. 5, 22, 61:

    ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!

    Verg. E. 8, 41:

    ut melius quidquid erit pati!

    Hor. C. 1, 11, 3:

    ut tu Semper eris derisor!

    id. S. 2, 6, 53:

    o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!

    Sen. Ben. 2, 13, 1:

    ut me in supremis consolatus est!

    Quint. 6, prooem. 11.—
    3.
    In dependent questions.
    (α).
    With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:

    hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,

    id. Curc. 1, 2, 33:

    hoc vide ut dormiunt pessuli,

    id. ib. 1, 2, 66:

    illud vide os ut sibi distorsit carnufex,

    Ter. Eun. 4, 4, 3:

    vide ut otiosus it, si dis placet,

    id. ib. 5, 3, 10:

    illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,

    id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:

    viden ut faces Splendidas quatiunt comas?

    Cat. 61, 77:

    viden ut perniciter exiluere?

    id. 62, 8:

    adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,

    id. 62, 12:

    aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),

    Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:

    nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,

    id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —
    (β).
    With subj. (class.):

    nescis ut res sit, Phoenicium,

    Plaut. Ps. 4, 4, 1:

    oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,

    id. Merc. 2, 1, 16:

    nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,

    id. Am. prol. 104:

    narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,

    Ter. Hec. 1, 2, 70:

    tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,

    id. Eun. 1, 2, 48:

    videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?

    Cic. Rosc. Am. 46, 135:

    videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?

    id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:

    credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,

    id. Att. 1, 16, 4:

    videte ut hoc iste correxerit,

    id. Verr. 2, 1, 45, § 115:

    docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,

    Caes. B. G. 1, 43:

    veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,

    Liv. 23, 5, 8:

    aspice quo submittat humus formosa colores,

    Prop. 1, 2, 9:

    infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,

    Quint. 6, 5, 10:

    vides ut alta stet nive candidum Soracte,

    Hor. C. 1, 9, 1:

    nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,

    id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:

    audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,

    id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:

    mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,

    Plin. Ep. 1, 6, 2.—
    B.
    Relative adverb of manner = eo modo quo, as.
    1.
    Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):

    ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,

    Plaut. Merc. 2, 3, 79:

    apparatus sum ut videtis,

    id. ib. 5, 2, 10:

    verum postremo impetravi ut volui,

    id. Mil. 4, 5, 5:

    ero ut me voles esse,

    id. Capt. 2, 1, 32:

    faciam ut tu voles,

    id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:

    ut potero feram,

    Ter. And. 5, 3, 27:

    faciam ut mones,

    id. Hec. 4, 4, 97:

    Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,

    Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:

    cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?

    id. Rosc. Am. 14, 39:

    ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,

    id. ib. 17, 49:

    homo demens, ut isti putant,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,

    id. ib. 1, 46, 70:

    non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,

    id. Fam. 9, 16, 7:

    Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,

    Caes. B. G. 1, 22:

    cuncta ut gesta erant exposuit,

    Liv. 3, 50, 4:

    (Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,

    id. 10, 46, 16:

    sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,

    id. 21, 4, 1:

    nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,

    Sen. Vit. Beat. 17, 2:

    servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,

    id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):

    si virtus digna est gloriatione, ut est,

    Cic. Fin. 4, 18, 51:

    quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,

    id. Phil. 10, 9, 18:

    quamvis fuerit acutus, ut fuit,

    id. Ac. 2, 22, 69; cf.:

    incumbite in causam, Quirites, ut facitis,

    id. Phil. 4, 5, 12:

    tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,

    id. Fam. 7, 1, 5:

    satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,

    id. Phil. 1, 15, 37.—
    2.
    With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;

    ego ita ero ut me esse oportet,

    Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:

    sic sum ut vides,

    id. Am. 2, 1, 57:

    omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,

    Ter. Phorm. 5, 8, 15:

    ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,

    Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:

    haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),

    Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:

    te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,

    Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:

    causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,

    id. Phil. 14, 11, 29:

    sed exigenda est ut optime possumus,

    Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:

    eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,

    Nep. Epam. 2, 1; cf.:

    ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,

    Hor. S. 1, 5, 33:

    cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,

    id. ib. 2, 8, 48.—
    3.
    Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):

    gaudeo, ut ut erga me est merita,

    Plaut. Am. 5, 1, 52:

    age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,

    id. Bacch. 5, 2, 85:

    utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,

    id. Ps. 1, 3, 76:

    utut res sese habet, pergam, etc.,

    id. Most. 3, 1, 14:

    non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,

    id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:

    sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,

    Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:

    ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,

    Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;

    v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,

    id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—
    4.
    Causal, as, = prout, pro eo ut.
    a.
    Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:

    atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,

    Plaut. Merc. 2, 3, 75:

    ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,

    id. Men. 5, 2, 1:

    haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,

    Ter. Phorm. 5, 2, 9:

    praesertim, ut nunc sunt mores,

    id. ib. 1, 2, 5:

    atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,

    Cic. Mur. 25, 51:

    permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,

    id. Tusc. 1, 45, 108:

    magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,

    id. Verr. 2, 1, 26, § 65:

    Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,

    Liv. 3, 6, 1:

    tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,

    id. 3, 71, 5:

    transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,

    id. 21, 47, 3.—Ellipt.:

    mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),

    Plaut. Men. prol. 30:

    Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,

    as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,

    Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,

    id. ib. 5, 33, 92:

    ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,

    Liv. 23, 14, 1.—
    b.
    Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:

    hic Geta ut captus est servorum, non malus,

    Ter. Ad. 3, 4, 34:

    ut est captus hominum,

    Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:

    Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,

    for those times, id. ib. 26, 102:

    nonnihil, ut in tantis malis est profectum,

    considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:

    (orationis genus) ut in oratore exile,

    for an orator, id. Or. 3, 18, 66:

    multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,

    id. Sen. 4, 12:

    consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,

    Liv. 1, 18, 1:

    florentem jam ut tum res erant,

    id. 1, 3, 3:

    Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,

    id. 24, 28, 1:

    Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,

    id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:

    Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,

    id. 1, 57, 1:

    vir, ut inter Aetolos, facundus,

    id. 32, 33, 9:

    Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,

    Nep. Epam. 5, 2:

    ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,

    Curt. 9, 1, 14:

    multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,

    Tac. G. 30. —
    c.
    Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):

    non demutabo ut quod certo sciam,

    seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:

    prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,

    Caes. B. G. 5, 31, 6:

    facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,

    Liv. 1, 34, 6:

    inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,

    id. 38, 18, 7:

    Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,

    id. 33, 4, 11:

    Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,

    id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:

    Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,

    id. 9, 45, 10:

    igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,

    id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:

    omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,

    as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:

    in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,

    id. 3, 5, 9:

    ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,

    id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:

    ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,

    Liv. 3, 16, 2:

    gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,

    id. 7, 23, 6.—
    d.
    With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:

    perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,

    Cic. Clu. 25, 70:

    in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,

    Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—
    C.
    Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):

    in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,

    Plaut. Bacch. 4, 7, 17:

    flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),

    Lucil. 8, 18 Mull.:

    in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,

    Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.
    II.
    Conj.
    A.
    Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.
    1.
    In gen.
    (α).
    With sic as correlative:

    haec res sic est ut narro tibi,

    Plaut. Most. 4, 3, 40:

    quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,

    Cic. N. D. 2, 39, 99:

    Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,

    id. Fam. 13, 1, 5:

    si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,

    id. Brut. 72, 251:

    sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,

    id. Rep. 6, 15, 15:

    ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,

    id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—
    (β).
    With ita as correlative:

    ut sementem feceris, ita metes,

    Cic. Or. 2, 65, 261:

    quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,

    id. Rep. 2, 1. 3:

    non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,

    Liv. 1, 53, 1:

    ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,

    Quint. 9, 3, 39.—
    (γ).
    With other correlatives:

    in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,

    Cato, R. R. 78:

    encytum ad eundem modum facito uti globos,

    id. ib. 80:

    cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,

    Cic. Ac. 2, 15, 47:

    disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,

    id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:

    ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,

    id. Am. 3, 4, 9:

    fecisti item ut praedones solent,

    Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:

    item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,

    id. ib. 2, 1, 45, § 117;

    so with item,

    id. Or. 60, 202:

    is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,

    Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:

    nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,

    Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:

    si aliter ut dixi accidisset,

    Cic. Rep. 1, 4, 7.—
    (δ).
    Without correlative:

    rem omnem uti acta erat cognovit,

    Sall. J. 71, 5:

    quare perge ut instituisti,

    Cic. Rep. 2, 11, 22:

    apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,

    id. ib. 1, 38, 59:

    miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,

    Sen. Vit. Beat. 12, 2:

    comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,

    id. ib. 13, 5:

    ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,

    Quint. 8, 2, 23.—
    2.
    In partic.
    a.
    Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.
    (α).
    = cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:

    ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?

    Cic. Fam. 10, 20, 2:

    ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,

    Liv. 26, 37, 6:

    Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,

    Cic. Fam. 12, 13, 4:

    fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,

    Sen. Ben. 2, 28, 3.—
    (β).
    Concessive, = etsi... tamen, although... yet:

    consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,

    Liv. 4, 6, 2:

    Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,

    id. 21, 11, 5:

    ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,

    id. 21, 8, 1:

    haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,

    id. 3, 55, 15:

    in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,

    id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:

    uti longe a luxuria, ita famae propior,

    Tac. Agr. 6:

    ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,

    Quint. 10, 1, 74:

    ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,

    id. 12, 2, 12:

    quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,

    id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:

    ut non demens, crudelis certe videtur,

    Quint. 9, 2, 91.—
    b.
    Ita... ut;

    in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,

    Plaut. Aul. 3, 5, 22:

    ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,

    Ter. Heaut. 4, 3, 8:

    ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,

    id. ib. 4, 5, 1:

    ita vivo ut maximos sumptus facio,

    Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:

    sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,

    Ter. Heaut. 3, 1, 54.—
    c.
    In exemplifications.
    (α).
    In gen., as for example, for instance:

    nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,

    Cic. de Or. 3, 29, 112:

    sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,

    id. Fin. 5, 14, 38:

    in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,

    id. Rep. 1, 31, 47:

    qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,

    id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:

    est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,

    Sen. Ben. 3, 21, 2:

    est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,

    Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;

    if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,

    Cic. de Or. 3, 16, 59.—
    (β).
    Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:

    ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,

    Auct. Her. 1, 15, 25:

    ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,

    Cic. Inv. 2, 15, 48:

    ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,

    id. ib. 1, 18, 26:

    ut si qui in foro cantet,

    id. Off. 1, 40, 145:

    ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,

    Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:

    ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,

    Quint. 3, 8, 23:

    ut si des arma timidis et imbellibus,

    id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:

    ut cum marem feminamque filios dicimus,

    Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—
    d.
    Before an appositive noun, as, the same as, like:

    qui canem et felem ut deos colunt,

    Cic. Leg. 1, 11, 32:

    ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,

    id. Rep. 1, 12, 18:

    suam vitam ut legem praefert suis civibus,

    id. ib. 1, 34, 52:

    habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,

    id. Verr. 2, 1, 15, § 38:

    Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,

    Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;

    ut hominem ingratum non invitus,

    in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:

    qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,

    Liv. 25, 40, 4:

    qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,

    id. 24, 45, 12:

    Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,

    Nep. Att. 16:

    et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,

    Sen. Vit. Beat. 26, 7:

    hunc ut deum homines intuebuntur,

    Quint. 12, 10, 65:

    id ut crimen ingens expavescendum est,

    id. 9, 3, 35.—
    e.
    Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:

    mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,

    Ter. Eun. 1, 2, 37:

    Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,

    Cic. Fam. 7, 20, 1:

    ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,

    id. ib. 2, 14, 1:

    ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,

    id. Q. Fr. 1, 1, 6:

    qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,

    id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:

    similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,

    like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—
    f.
    Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

    ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,

    id. Caecin. 2, 7:

    ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,

    id. Clu. 21, 57:

    ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,

    id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:

    nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,

    Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,
    (α).
    With ita understood:

    facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,

    Cic. Off. 1, 19, 65. —
    (β).
    With virtual superlatives:

    ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,

    Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:

    ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,

    id. Fin. 5, 20, 57.—
    (γ).
    The superlatives omitted in either clause:

    ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,

    Cic. Sen. 18, 64:

    ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,

    id. Verr. 2, 4, 64, § 143:

    pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,

    id. ib. 2, 1, 27, §

    68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,

    Liv. 9, 6, 1:

    ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,

    id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:

    nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,

    in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—
    (δ).
    With a comparative in one of the terms:

    major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,

    Cic. Lael. 5, 19.—
    (ε).
    Without superlative, as, according as:

    de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,

    Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—
    B.
    Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.
    1.
    With perf. indic.
    a.
    In gen., as soon as:

    principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,

    Plaut. Am. 1, 1, 49:

    ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,

    Ter. And. 3, 4, 11:

    ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,

    id. Phorm. 4, 3, 12:

    ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,

    id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:

    qui ut peroravit, surrexit Clodius,

    Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:

    eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,

    id. Rep. 1, 11, 7:

    qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,

    id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:

    ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,

    Liv. 21, 54, 9:

    ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,

    id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—
    b.
    In oblique discourse:

    Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,

    Caes. B. G. 1, 31.—
    c.
    With primum, when first, as soon as ever:

    atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,

    Cic. Rep. 6, 15, 15:

    Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,

    Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—
    d.
    Rarely of coincidence in time:

    nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,

    Plaut. Cist. 4, 2, 46.—
    e.
    Ut = ex quo tempore. since:

    ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,

    Cic. Att. 1, 15, 2.—
    2.
    With imperf. indic.
    (α).
    In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;

    deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,

    Liv. 10, 22, 2:

    deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,

    id. 10, 28, 20:

    Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,

    id. 25, 26, 15:

    ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,

    id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:

    consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,

    Liv. 22, 44, 1:

    ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,

    id. 22, 14, 3:

    ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,

    id. 24, 1, 6.—
    (β).
    Of repeated past actions, whenever:

    ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,

    Caes. B. G. 3, 4.—
    3.
    With plupf.
    (α).
    = postquam (rare):

    ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,

    Ter. Ad. 4, 4, 10:

    ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,

    Caes. B. C. 3, 63.—
    (β).
    In epistolary style = the Engl. perf.:

    litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),

    Cic. Att. 2, 12, 4:

    ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),

    id. ib. 5, 10, 1.—
    (γ).
    Of repeated past actions, whenever:

    ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,

    Liv. 21, 42, 3 dub.:

    ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,

    Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:

    ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,

    id. Clu. 19, 52:

    ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,

    Caes. B. G. 7, 81; cf.:

    ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,

    Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:

    ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,

    Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—
    4.
    With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:

    neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,

    Cic. Or. 2, 34, 146:

    traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,

    Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—
    C.
    Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).
    1.
    In object clauses.
    a.
    In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.
    (α).
    After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:

    malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,

    Plaut. Poen. 5, 4, 18:

    equidem mallem ut ires,

    Cic. Att. 1, 16, 8:

    equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),

    id. Fam. 7, 31, 2:

    volo uti mihi respondeas num quis, etc.,

    id. Vatin. 7, 17:

    precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,

    id. Q. Fr. 1, 3, 9:

    postulo ut ne quid praejudicati afferatis,

    id. Clu. 2, 5:

    petebant uti equites praemitterent,

    Caes. B. G. 4, 11:

    tibi instat Hortensius ut eas in consilium,

    Cic. Quint. 10, 34:

    hoc ut aliquando fieret, instabat,

    Sen. Clem. 2, 1, 2:

    illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,

    Cic. Att. 11, 7, 2:

    cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,

    Sen. Clem. 2, 2, 2:

    senectutem ut adipiscantur omnes optant,

    Cic. Lael. 2, 4:

    exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,

    Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:

    Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,

    Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;

    esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,

    Ter. Ad. 4, 6, 2:

    ut illum di deaeque perdant,

    id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—
    (β).
    After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:

    ego vos hortari tantum possum ut, etc.,

    Cic. Lael. 5, 17:

    quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,

    id. Att. 11, 16, 4:

    tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,

    id. Fam. 1, 9, 26:

    censeo ut iter reliquum conficere pergas,

    I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:

    dixeram a principio ut sileremus,

    I had advised, Cic. Brut. 42, 157:

    Pompejum monebat ut meam domum metueret,

    id. Sest. 64, 133:

    equidem suasi ut Romam pergeret,

    id. Att. 16, 8, 2:

    M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,

    exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—
    (γ).
    After verbs expressing resolution or agreement to do something:

    rus ut irem jam heri constitiveram,

    Plaut. Ps. 1, 5, 136:

    decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,

    Cic. Phil. 5, 2, 4:

    constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,

    id. Att. 16, 10, 1:

    statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,

    Caes. B. G. 7, 21:

    Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,

    Liv. 25, 33, 3:

    illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),

    id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:

    ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,

    Cic. Rep. 2, 27, 63:

    servitia urbem ut incenderent conjurarunt,

    Liv. 4, 45, 1.—
    (δ).
    After verbs of command or prohibition:

    imperat Laelio ut per collis circumducat equites,

    Liv. 28, 33, 11:

    illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,

    Cic. Lael. 16, 60:

    M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,

    Liv. 41, 27, 3:

    consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,

    Cic. Pis. 8, 18:

    jubet sententiam ut dicant suam,

    Plaut. Am. 1, 1, 50:

    hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,

    Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:

    iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,

    Nep. Them. 7, 3.—
    (ε).
    Verbs expressing permission:

    atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,

    Cic. Tull. 20, 47:

    concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,

    id. Rosc. Am. 19, 54:

    dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,

    id. de Or. 1, 6, 23:

    ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,

    id. Div. in Caecil. 14, 45:

    illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,

    id. Off. 3, 5, 22.—
    b.
    In dependent clauses implying an aim or end.
    (α).
    After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:

    ut plurimis prosimus enitimur,

    Cic. Ac. 2, 2, 6:

    facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,

    he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    navem idoneam ut habeas diligenter videbis,

    care, id. Fam. 16, 1, 2:

    ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,

    id. Verr. 2, 1, 26, § 67:

    pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,

    id. Rosc. Am. 19, 53:

    cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,

    id. Rep. 2, 12, 23:

    equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,

    id. Planc. 20, 50:

    omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,

    id. Clu. 41, 116:

    omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,

    Liv. 24, 34, 12:

    omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,

    Cic. de Or. 2, 75, 306:

    se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,

    Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—
    (β).
    Verbs of effecting:

    nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,

    Plaut. Poen. 2, 6:

    prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,

    Cic. Tusc. 1, 47, 112:

    caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,

    id. Verr. 2, 3, 92, § 215:

    sol efficit ut omnia floreant,

    id. N. D. 2, 15, 41:

    potest praestare ut ea causa melior esse videatur,

    id. Or. 1, 10, 44:

    non committam ut tibi ipse insanire videar,

    id. Fam. 5, 5, 3:

    di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,

    id. Rosc. Am. 52, 151:

    effecisti ut viverem et morerer ingratus,

    Sen. Ben. 2, 25, 1:

    quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,

    id. Vit. Beat. 26, 6.—
    (γ).
    Verbs of obtaining:

    Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,

    Caes. B. G. 1, 9:

    quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,

    what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

    facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,

    Liv. 35, 51, 6:

    vicerunt tribuni ut legem perferrent,

    id. 4, 25, 13.—
    (δ).
    Verbs of inducing and compelling:

    nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,

    Cic. Ac. 2, 3, 8:

    civitati persuasit ut de finibus suis exirent,

    Caes. B. G. 1, 2:

    exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,

    Cic. Fam. 9, 8, 1:

    Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,

    id. ib. 16, 18, 2:

    ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,

    id. Rosc. Am. 52, 150:

    impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,

    Caes. B. G. 7, 42:

    ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,

    Sen. Clem. 2, 1, 1.—
    (ε).
    After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:

    cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,

    not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:

    obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,

    Caes. B. G. 1, 9:

    se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,

    id. ib. 1, 13:

    mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,

    Cic. Cat. 2, 12, 27:

    (natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,

    id. N. D. 1, 17, 45:

    hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,

    he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:

    ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?

    the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:

    respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,

    id. Or. 1, 54, 272:

    meruit ut suspendatur,

    Sen. Ep. 7, 5:

    quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,

    Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—
    c.
    After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:

    rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,

    Caes. B. G. 1, 39:

    vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,

    Cic. Att. 6, 4, 2:

    verebar ut redderentur,

    id. Fam. 12, 19, 1:

    sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,

    id. ib. 14, 14, 1:

    veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,

    id. Leg. 2, 22, 58:

    timeo ut sustineas,

    id. Fam. 14, 2, 3:

    o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,

    Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;

    si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,

    Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:

    quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,

    Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:

    ut ferula caedas meritum... non vereor,

    Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —
    d.
    In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):

    me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?

    Plaut. Pers. 1, 3, 52:

    te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?

    Cic. Cat. 1, 9, 22:

    egone ut te interpellem?

    id. Tusc. 2, 18, 42:

    pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?

    id. Planc. 13, 31:

    egone ut prolis meae fundam cruorem?

    Sen. Med. 927.—
    2.
    In subject clauses, with impersonal predicates.
    a.
    With a predicate adjective.
    (α).
    With the idea of rule, duty, etc.:

    id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,

    Ter. And. 1, 1, 34:

    reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,

    Cic. Imp. Pomp. 20, 59:

    praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,

    id. Tusc. 3, 29, 73:

    ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,

    id. de Or. 2, 22, 90:

    proximum est ut doceam, etc.,

    id. N. D. 2, 29, 73:

    extremum est ut te orem, etc.,

    id. Fam. 4, 13, 7:

    ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,

    permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):

    aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?

    Plaut. Rud. 4, 7, 4:

    non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,

    id. Bacch. 1, 2, 31.—
    (β).
    In clauses expressing result and consequence:

    magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,

    that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:

    consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,

    id. Fin. 3, 20, 68. —
    (γ).
    In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):

    concedetur verum esse ut bonos boni diligant,

    Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:

    concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),

    id. ib. 5, 18:

    si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,

    Nep. Hann. 1, 1:

    de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,

    Cic. Div. 2, 31, 66:

    non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,

    id. Rosc. Am. 41, 121:

    deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,

    Sen. Ben. 4, 32, 1; so,

    rarum est ut,

    Quint. 3, 19, 3:

    quid tam inusitatum quam ut, etc.,

    Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:

    multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,

    Liv. 4, 12, 11.—
    b.
    With predicate nouns.
    (α).
    Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:

    quoniam ut aliter facias non est copia,

    Plaut. Merc. 5, 4, 30:

    Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,

    Liv. 6, 31, 7:

    vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,

    Cic. Planc. 2, 5:

    consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),

    id. Fam. 3, 3, 1:

    fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,

    ordained by fate, id. Balb. 26, 58:

    tempus est ut eamus ad forum,

    Plaut. Mil. 1, 1, 72:

    dicasque tempus maximum esse ut eat,

    id. ib. 4, 3, 9:

    primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,

    Cic. Fin. 3, 6, 20:

    ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,

    id. ib. 4, 14, 38:

    caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,

    duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,

    caput est ut, etc.,

    id. de Or. 1, 19, 87:

    fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,

    id. Rep. 1, 12, 18:

    mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,

    id. de Or. 2, 72, 292; so,

    ratio est ut,

    id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:

    est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,

    Caes. B. G. 4, 5.—
    (β).
    Expressing result and consequence:

    est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,

    Nep. Chabr. 3, 3.—
    c.
    With impersonal verbs.
    (α).
    Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:

    convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,

    Plaut. Am. 1, 1, 71:

    mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,

    Cic. Att. 6, 1, 14:

    placitum est ut in aprico loco considerent,

    id. Rep. 1, 12, 18:

    postea mihi placuit ut, etc.,

    id. Or. 1, 34, 155:

    ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,

    id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:

    fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,

    Cic. Or. 2, 83, 338:

    potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,

    it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—

    So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,

    Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:

    sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,

    id. Tusc. 2, 26, 63:

    utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,

    id. Phil. 5, 18, 49.—
    (β).
    Denoting consequence:

    ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,

    Cic. Off. 2, 3, 10:

    sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,

    Sen. Ben. 1, 11, 1:

    sequitur ut causa ponatur,

    Cic. Or. 2, 81, 331.—
    (γ).
    Est, in the meaning fit, or causa est:

    est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,

    it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:

    non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,

    there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:

    quando fuit ut quod licet non liceret?

    id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:

    jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,

    Liv. 8, 27, 3:

    cum jam in eo esset ut comprehenderetur,

    Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:

    jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,

    Liv. 2, 23, 14:

    prope est ut lamentationem exigat,

    Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:

    arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,

    Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:

    futurum est ut sapiam,

    Sen. Ep. 117, 29.—
    3.
    In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.
    a.
    With the idea of resolve, etc.:

    vicit sententia ut mitterentur coloni,

    Liv. 9, 26, 4:

    sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,

    Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—
    b.
    Of agreement:

    fide accepta ut remitterent eum,

    Liv. 24, 48, 8. —
    c.
    Of law, rule, etc.:

    praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,

    Liv. 24, 25, 10:

    senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,

    id. 35, 24, 2:

    haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,

    Cic. Clu. 14, 42:

    Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,

    Caes. B. G. 4, 1.—
    d.
    Of duty:

    jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,

    Caes. B. G. 8, 6. —
    e.
    Of purpose, inclination, etc.:

    vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,

    make you inclined, Liv. 6, 18, 9:

    causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,

    Cic. Fin. 3, 2, 8:

    confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,

    id. Font. 2, 3.—
    f.
    Of effect, result, etc.:

    fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,

    Cic. Cat. 1, 1, 3:

    habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,

    id. Pis. 32, 81:

    damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,

    Caes. B. G. 1, 4.—
    4.
    In clauses of manner, that, so that.
    a.
    With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;

    anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?

    Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—
    b.
    With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:

    ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),

    id. ib. 2, 3, 69, §

    162: eo perducam servum ut in multa liber sit,

    Sen. Ben. 3, 19, 2:

    non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,

    id. Vit. Beat. 27, 6:

    haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,

    Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:

    hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,

    id. ib. 2, 2, 27, § 65.—
    c.
    Without antecedents, so that:

    cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,

    Cic. Lael. 24, 90:

    in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,

    id. Planc. 25, 60:

    mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,

    Caes. B. G. 1, 6:

    accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,

    id. B. C. 3, 79:

    pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,

    Liv. 3, 13, 10:

    fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,

    id. 8, 17, 6:

    nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,

    Sen. Vit. Beat. 12, 1.—
    d.
    Idiomat. with non.
    (α).
    Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:

    flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,

    Liv. 24, 8, 10:

    non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,

    id. 45, 25, 12:

    nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,

    Sen. Ira, 2, 7, 2:

    ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,

    id. Vit. Beat. 6, 3:

    nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,

    id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;

    neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),

    Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—
    (β).
    Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;

    rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,

    not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:

    haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,

    id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:

    benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,

    Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;

    non ut eas res causam adferrent amoris,

    Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.

    Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,

    Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:

    quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,

    Tac. Or. 10.—
    e.
    Conditional or concessive.
    (α).
    Granting that ( for argument's sake):

    quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?

    Cic. Tusc. 1, 21, 49:

    sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?

    id. N. D. 3, 16, 41:

    ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,

    id. Clu. 53, 146:

    quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,

    id. Fin. 4, 15, 40:

    quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?

    id. Div. 2, 14, 33:

    nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,

    id. Tusc. 1, 39, 94.—
    (β).
    Even if, although:

    qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,

    Cic. Phil. 12, 3, 8:

    ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,

    id. Ac. 2, 34, 108:

    ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,

    id. de Or. 2, 4, 18:

    ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,

    id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:

    qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,

    Liv. 36, 7, 20:

    neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,

    id. 21, 47, 5:

    at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?

    id. 34, 32, 13:

    ut jam Macedonia deficiat,

    id. 42, 12, 10:

    cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,

    id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:

    ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,

    Caes. B. G. 3, 9:

    ut desint vires tamen est laudanda voluntas,

    Ov. P. 3, 4, 79:

    ut dura videatur appellatio, tamen sola est,

    Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:

    quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,

    Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:

    quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,

    Cic. Fam. 10, 2, 2.—
    (γ).
    Provided that:

    ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,

    Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;

    succurram perituro, sed ut ipse non peream,

    Sen. Ben. 2, 15, 1.—
    5.
    In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.
    a.
    In gen.:

    quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?

    Plaut. Rud. 1, 4, 17:

    haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,

    Cic. Rosc. Am. 51, 149:

    intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,

    id. Verr. 1, 15, 43:

    Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,

    Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:

    id ut ne fiat, haec res sola est remedio,

    Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:

    ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),

    Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—
    b.
    Esp., after certain antecedents.
    (α).
    After id, for the purpose (ante-class.):

    id huc reverti uti me purgarem tibi,

    Plaut. Am. 3, 2, 28.—
    (β).
    After idcirco:

    idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,

    Cic. Rosc. Am. 38, 111:

    legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,

    id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—
    (γ).
    After ideo and eo:

    non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,

    Tac. H. 4, 73:

    Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,

    Cic. Fam. 16, 1, 1.—
    (δ).
    After ad eam rem, ad hoc, in hoc:

    ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?

    Cic. Rosc. Am. 52, 151:

    praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?

    Sen. Ben. 2, 17, 6:

    homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,

    id. ib. 2, 12, 2.—
    (ε).
    After ea mente, hac mente:

    navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,

    Cic. Fam. 12, 14, 1:

    hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,

    Hor. S. 1, 1, 30.—
    (ζ).
    After potius quam:

    potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,

    Liv. 6, 28, 8:

    potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,

    id. 9, 14, 8.—
    c.
    Idiomat.
    (α).
    With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:

    ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?

    to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:

    reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,

    to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:

    Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,

    to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:

    ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,

    Liv. 3, 10, 8.—
    (β).
    Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):

    satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,

    disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—
    (γ).
    Quam ut after comparatives, too much to:

    quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,

    too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:

    quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?

    id. Brut. 18, 70:

    clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,

    too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:

    potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,

    id. 25, 1, 11:

    est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,

    Sen. Ben. 2, 16, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > ut

  • 4 utei

    ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].
    I.
    As adv. of manner.
    A.
    Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.
    1.
    In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:

    salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?

    id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:

    ut vales?

    id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:

    ut sese in Samnio res habent?

    Liv. 10, 18, 11:

    ut valet? ut meminit nostri?

    Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—
    2.
    In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):

    ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!

    Plaut. Merc. 3, 4, 76:

    ut dissimulat malus!

    id. ib. 5, 4, 13:

    ut volupe est homini si cluet victoria!

    id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;

    ut lenta materies fuit!

    id. Mil. 4, 5, 4:

    ut scelestus nunc iste te ludos facit!

    id. Capt. 3, 4, 47:

    ut saepe summa ingenia in occulto latent,

    id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:

    ut falsus animi est!

    Ter. Eun. 2, 2, 42:

    heia! ut elegans est!

    id. Heaut. 5, 5, 19:

    fortuna ut numquam perpetua est bona!

    id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:

    Gnaeus autem noster... ut totus jacet,

    Cic. Att. 7, 21, 1:

    quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!

    id. Mil. 24, 64:

    qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!

    id. Fl. 5, 12:

    quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!

    id. Att. 3, 11, 2:

    quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,

    id. Fin. 5, 22, 61:

    ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!

    Verg. E. 8, 41:

    ut melius quidquid erit pati!

    Hor. C. 1, 11, 3:

    ut tu Semper eris derisor!

    id. S. 2, 6, 53:

    o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!

    Sen. Ben. 2, 13, 1:

    ut me in supremis consolatus est!

    Quint. 6, prooem. 11.—
    3.
    In dependent questions.
    (α).
    With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:

    hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,

    id. Curc. 1, 2, 33:

    hoc vide ut dormiunt pessuli,

    id. ib. 1, 2, 66:

    illud vide os ut sibi distorsit carnufex,

    Ter. Eun. 4, 4, 3:

    vide ut otiosus it, si dis placet,

    id. ib. 5, 3, 10:

    illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,

    id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:

    viden ut faces Splendidas quatiunt comas?

    Cat. 61, 77:

    viden ut perniciter exiluere?

    id. 62, 8:

    adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,

    id. 62, 12:

    aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),

    Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:

    nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,

    id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —
    (β).
    With subj. (class.):

    nescis ut res sit, Phoenicium,

    Plaut. Ps. 4, 4, 1:

    oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,

    id. Merc. 2, 1, 16:

    nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,

    id. Am. prol. 104:

    narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,

    Ter. Hec. 1, 2, 70:

    tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,

    id. Eun. 1, 2, 48:

    videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?

    Cic. Rosc. Am. 46, 135:

    videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?

    id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:

    credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,

    id. Att. 1, 16, 4:

    videte ut hoc iste correxerit,

    id. Verr. 2, 1, 45, § 115:

    docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,

    Caes. B. G. 1, 43:

    veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,

    Liv. 23, 5, 8:

    aspice quo submittat humus formosa colores,

    Prop. 1, 2, 9:

    infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,

    Quint. 6, 5, 10:

    vides ut alta stet nive candidum Soracte,

    Hor. C. 1, 9, 1:

    nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,

    id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:

    audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,

    id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:

    mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,

    Plin. Ep. 1, 6, 2.—
    B.
    Relative adverb of manner = eo modo quo, as.
    1.
    Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):

    ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,

    Plaut. Merc. 2, 3, 79:

    apparatus sum ut videtis,

    id. ib. 5, 2, 10:

    verum postremo impetravi ut volui,

    id. Mil. 4, 5, 5:

    ero ut me voles esse,

    id. Capt. 2, 1, 32:

    faciam ut tu voles,

    id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:

    ut potero feram,

    Ter. And. 5, 3, 27:

    faciam ut mones,

    id. Hec. 4, 4, 97:

    Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,

    Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:

    cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?

    id. Rosc. Am. 14, 39:

    ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,

    id. ib. 17, 49:

    homo demens, ut isti putant,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,

    id. ib. 1, 46, 70:

    non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,

    id. Fam. 9, 16, 7:

    Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,

    Caes. B. G. 1, 22:

    cuncta ut gesta erant exposuit,

    Liv. 3, 50, 4:

    (Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,

    id. 10, 46, 16:

    sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,

    id. 21, 4, 1:

    nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,

    Sen. Vit. Beat. 17, 2:

    servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,

    id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):

    si virtus digna est gloriatione, ut est,

    Cic. Fin. 4, 18, 51:

    quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,

    id. Phil. 10, 9, 18:

    quamvis fuerit acutus, ut fuit,

    id. Ac. 2, 22, 69; cf.:

    incumbite in causam, Quirites, ut facitis,

    id. Phil. 4, 5, 12:

    tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,

    id. Fam. 7, 1, 5:

    satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,

    id. Phil. 1, 15, 37.—
    2.
    With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;

    ego ita ero ut me esse oportet,

    Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:

    sic sum ut vides,

    id. Am. 2, 1, 57:

    omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,

    Ter. Phorm. 5, 8, 15:

    ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,

    Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:

    haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),

    Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:

    te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,

    Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:

    causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,

    id. Phil. 14, 11, 29:

    sed exigenda est ut optime possumus,

    Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:

    eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,

    Nep. Epam. 2, 1; cf.:

    ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,

    Hor. S. 1, 5, 33:

    cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,

    id. ib. 2, 8, 48.—
    3.
    Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):

    gaudeo, ut ut erga me est merita,

    Plaut. Am. 5, 1, 52:

    age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,

    id. Bacch. 5, 2, 85:

    utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,

    id. Ps. 1, 3, 76:

    utut res sese habet, pergam, etc.,

    id. Most. 3, 1, 14:

    non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,

    id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:

    sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,

    Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:

    ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,

    Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;

    v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,

    id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—
    4.
    Causal, as, = prout, pro eo ut.
    a.
    Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:

    atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,

    Plaut. Merc. 2, 3, 75:

    ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,

    id. Men. 5, 2, 1:

    haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,

    Ter. Phorm. 5, 2, 9:

    praesertim, ut nunc sunt mores,

    id. ib. 1, 2, 5:

    atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,

    Cic. Mur. 25, 51:

    permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,

    id. Tusc. 1, 45, 108:

    magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,

    id. Verr. 2, 1, 26, § 65:

    Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,

    Liv. 3, 6, 1:

    tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,

    id. 3, 71, 5:

    transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,

    id. 21, 47, 3.—Ellipt.:

    mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),

    Plaut. Men. prol. 30:

    Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,

    as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,

    Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,

    id. ib. 5, 33, 92:

    ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,

    Liv. 23, 14, 1.—
    b.
    Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:

    hic Geta ut captus est servorum, non malus,

    Ter. Ad. 3, 4, 34:

    ut est captus hominum,

    Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:

    Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,

    for those times, id. ib. 26, 102:

    nonnihil, ut in tantis malis est profectum,

    considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:

    (orationis genus) ut in oratore exile,

    for an orator, id. Or. 3, 18, 66:

    multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,

    id. Sen. 4, 12:

    consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,

    Liv. 1, 18, 1:

    florentem jam ut tum res erant,

    id. 1, 3, 3:

    Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,

    id. 24, 28, 1:

    Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,

    id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:

    Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,

    id. 1, 57, 1:

    vir, ut inter Aetolos, facundus,

    id. 32, 33, 9:

    Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,

    Nep. Epam. 5, 2:

    ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,

    Curt. 9, 1, 14:

    multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,

    Tac. G. 30. —
    c.
    Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):

    non demutabo ut quod certo sciam,

    seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:

    prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,

    Caes. B. G. 5, 31, 6:

    facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,

    Liv. 1, 34, 6:

    inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,

    id. 38, 18, 7:

    Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,

    id. 33, 4, 11:

    Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,

    id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:

    Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,

    id. 9, 45, 10:

    igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,

    id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:

    omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,

    as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:

    in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,

    id. 3, 5, 9:

    ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,

    id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:

    ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,

    Liv. 3, 16, 2:

    gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,

    id. 7, 23, 6.—
    d.
    With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:

    perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,

    Cic. Clu. 25, 70:

    in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,

    Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—
    C.
    Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):

    in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,

    Plaut. Bacch. 4, 7, 17:

    flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),

    Lucil. 8, 18 Mull.:

    in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,

    Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.
    II.
    Conj.
    A.
    Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.
    1.
    In gen.
    (α).
    With sic as correlative:

    haec res sic est ut narro tibi,

    Plaut. Most. 4, 3, 40:

    quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,

    Cic. N. D. 2, 39, 99:

    Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,

    id. Fam. 13, 1, 5:

    si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,

    id. Brut. 72, 251:

    sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,

    id. Rep. 6, 15, 15:

    ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,

    id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—
    (β).
    With ita as correlative:

    ut sementem feceris, ita metes,

    Cic. Or. 2, 65, 261:

    quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,

    id. Rep. 2, 1. 3:

    non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,

    Liv. 1, 53, 1:

    ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,

    Quint. 9, 3, 39.—
    (γ).
    With other correlatives:

    in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,

    Cato, R. R. 78:

    encytum ad eundem modum facito uti globos,

    id. ib. 80:

    cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,

    Cic. Ac. 2, 15, 47:

    disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,

    id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:

    ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,

    id. Am. 3, 4, 9:

    fecisti item ut praedones solent,

    Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:

    item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,

    id. ib. 2, 1, 45, § 117;

    so with item,

    id. Or. 60, 202:

    is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,

    Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:

    nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,

    Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:

    si aliter ut dixi accidisset,

    Cic. Rep. 1, 4, 7.—
    (δ).
    Without correlative:

    rem omnem uti acta erat cognovit,

    Sall. J. 71, 5:

    quare perge ut instituisti,

    Cic. Rep. 2, 11, 22:

    apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,

    id. ib. 1, 38, 59:

    miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,

    Sen. Vit. Beat. 12, 2:

    comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,

    id. ib. 13, 5:

    ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,

    Quint. 8, 2, 23.—
    2.
    In partic.
    a.
    Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.
    (α).
    = cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:

    ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?

    Cic. Fam. 10, 20, 2:

    ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,

    Liv. 26, 37, 6:

    Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,

    Cic. Fam. 12, 13, 4:

    fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,

    Sen. Ben. 2, 28, 3.—
    (β).
    Concessive, = etsi... tamen, although... yet:

    consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,

    Liv. 4, 6, 2:

    Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,

    id. 21, 11, 5:

    ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,

    id. 21, 8, 1:

    haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,

    id. 3, 55, 15:

    in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,

    id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:

    uti longe a luxuria, ita famae propior,

    Tac. Agr. 6:

    ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,

    Quint. 10, 1, 74:

    ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,

    id. 12, 2, 12:

    quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,

    id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:

    ut non demens, crudelis certe videtur,

    Quint. 9, 2, 91.—
    b.
    Ita... ut;

    in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,

    Plaut. Aul. 3, 5, 22:

    ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,

    Ter. Heaut. 4, 3, 8:

    ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,

    id. ib. 4, 5, 1:

    ita vivo ut maximos sumptus facio,

    Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:

    sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,

    Ter. Heaut. 3, 1, 54.—
    c.
    In exemplifications.
    (α).
    In gen., as for example, for instance:

    nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,

    Cic. de Or. 3, 29, 112:

    sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,

    id. Fin. 5, 14, 38:

    in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,

    id. Rep. 1, 31, 47:

    qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,

    id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:

    est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,

    Sen. Ben. 3, 21, 2:

    est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,

    Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;

    if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,

    Cic. de Or. 3, 16, 59.—
    (β).
    Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:

    ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,

    Auct. Her. 1, 15, 25:

    ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,

    Cic. Inv. 2, 15, 48:

    ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,

    id. ib. 1, 18, 26:

    ut si qui in foro cantet,

    id. Off. 1, 40, 145:

    ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,

    Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:

    ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,

    Quint. 3, 8, 23:

    ut si des arma timidis et imbellibus,

    id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:

    ut cum marem feminamque filios dicimus,

    Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—
    d.
    Before an appositive noun, as, the same as, like:

    qui canem et felem ut deos colunt,

    Cic. Leg. 1, 11, 32:

    ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,

    id. Rep. 1, 12, 18:

    suam vitam ut legem praefert suis civibus,

    id. ib. 1, 34, 52:

    habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,

    id. Verr. 2, 1, 15, § 38:

    Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,

    Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;

    ut hominem ingratum non invitus,

    in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:

    qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,

    Liv. 25, 40, 4:

    qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,

    id. 24, 45, 12:

    Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,

    Nep. Att. 16:

    et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,

    Sen. Vit. Beat. 26, 7:

    hunc ut deum homines intuebuntur,

    Quint. 12, 10, 65:

    id ut crimen ingens expavescendum est,

    id. 9, 3, 35.—
    e.
    Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:

    mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,

    Ter. Eun. 1, 2, 37:

    Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,

    Cic. Fam. 7, 20, 1:

    ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,

    id. ib. 2, 14, 1:

    ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,

    id. Q. Fr. 1, 1, 6:

    qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,

    id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:

    similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,

    like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—
    f.
    Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

    ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,

    id. Caecin. 2, 7:

    ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,

    id. Clu. 21, 57:

    ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,

    id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:

    nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,

    Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,
    (α).
    With ita understood:

    facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,

    Cic. Off. 1, 19, 65. —
    (β).
    With virtual superlatives:

    ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,

    Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:

    ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,

    id. Fin. 5, 20, 57.—
    (γ).
    The superlatives omitted in either clause:

    ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,

    Cic. Sen. 18, 64:

    ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,

    id. Verr. 2, 4, 64, § 143:

    pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,

    id. ib. 2, 1, 27, §

    68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,

    Liv. 9, 6, 1:

    ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,

    id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:

    nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,

    in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—
    (δ).
    With a comparative in one of the terms:

    major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,

    Cic. Lael. 5, 19.—
    (ε).
    Without superlative, as, according as:

    de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,

    Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—
    B.
    Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.
    1.
    With perf. indic.
    a.
    In gen., as soon as:

    principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,

    Plaut. Am. 1, 1, 49:

    ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,

    Ter. And. 3, 4, 11:

    ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,

    id. Phorm. 4, 3, 12:

    ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,

    id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:

    qui ut peroravit, surrexit Clodius,

    Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:

    eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,

    id. Rep. 1, 11, 7:

    qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,

    id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:

    ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,

    Liv. 21, 54, 9:

    ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,

    id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—
    b.
    In oblique discourse:

    Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,

    Caes. B. G. 1, 31.—
    c.
    With primum, when first, as soon as ever:

    atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,

    Cic. Rep. 6, 15, 15:

    Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,

    Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—
    d.
    Rarely of coincidence in time:

    nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,

    Plaut. Cist. 4, 2, 46.—
    e.
    Ut = ex quo tempore. since:

    ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,

    Cic. Att. 1, 15, 2.—
    2.
    With imperf. indic.
    (α).
    In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;

    deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,

    Liv. 10, 22, 2:

    deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,

    id. 10, 28, 20:

    Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,

    id. 25, 26, 15:

    ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,

    id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:

    consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,

    Liv. 22, 44, 1:

    ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,

    id. 22, 14, 3:

    ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,

    id. 24, 1, 6.—
    (β).
    Of repeated past actions, whenever:

    ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,

    Caes. B. G. 3, 4.—
    3.
    With plupf.
    (α).
    = postquam (rare):

    ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,

    Ter. Ad. 4, 4, 10:

    ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,

    Caes. B. C. 3, 63.—
    (β).
    In epistolary style = the Engl. perf.:

    litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),

    Cic. Att. 2, 12, 4:

    ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),

    id. ib. 5, 10, 1.—
    (γ).
    Of repeated past actions, whenever:

    ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,

    Liv. 21, 42, 3 dub.:

    ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,

    Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:

    ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,

    id. Clu. 19, 52:

    ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,

    Caes. B. G. 7, 81; cf.:

    ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,

    Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:

    ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,

    Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—
    4.
    With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:

    neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,

    Cic. Or. 2, 34, 146:

    traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,

    Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—
    C.
    Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).
    1.
    In object clauses.
    a.
    In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.
    (α).
    After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:

    malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,

    Plaut. Poen. 5, 4, 18:

    equidem mallem ut ires,

    Cic. Att. 1, 16, 8:

    equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),

    id. Fam. 7, 31, 2:

    volo uti mihi respondeas num quis, etc.,

    id. Vatin. 7, 17:

    precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,

    id. Q. Fr. 1, 3, 9:

    postulo ut ne quid praejudicati afferatis,

    id. Clu. 2, 5:

    petebant uti equites praemitterent,

    Caes. B. G. 4, 11:

    tibi instat Hortensius ut eas in consilium,

    Cic. Quint. 10, 34:

    hoc ut aliquando fieret, instabat,

    Sen. Clem. 2, 1, 2:

    illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,

    Cic. Att. 11, 7, 2:

    cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,

    Sen. Clem. 2, 2, 2:

    senectutem ut adipiscantur omnes optant,

    Cic. Lael. 2, 4:

    exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,

    Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:

    Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,

    Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;

    esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,

    Ter. Ad. 4, 6, 2:

    ut illum di deaeque perdant,

    id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—
    (β).
    After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:

    ego vos hortari tantum possum ut, etc.,

    Cic. Lael. 5, 17:

    quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,

    id. Att. 11, 16, 4:

    tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,

    id. Fam. 1, 9, 26:

    censeo ut iter reliquum conficere pergas,

    I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:

    dixeram a principio ut sileremus,

    I had advised, Cic. Brut. 42, 157:

    Pompejum monebat ut meam domum metueret,

    id. Sest. 64, 133:

    equidem suasi ut Romam pergeret,

    id. Att. 16, 8, 2:

    M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,

    exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—
    (γ).
    After verbs expressing resolution or agreement to do something:

    rus ut irem jam heri constitiveram,

    Plaut. Ps. 1, 5, 136:

    decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,

    Cic. Phil. 5, 2, 4:

    constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,

    id. Att. 16, 10, 1:

    statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,

    Caes. B. G. 7, 21:

    Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,

    Liv. 25, 33, 3:

    illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),

    id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:

    ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,

    Cic. Rep. 2, 27, 63:

    servitia urbem ut incenderent conjurarunt,

    Liv. 4, 45, 1.—
    (δ).
    After verbs of command or prohibition:

    imperat Laelio ut per collis circumducat equites,

    Liv. 28, 33, 11:

    illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,

    Cic. Lael. 16, 60:

    M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,

    Liv. 41, 27, 3:

    consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,

    Cic. Pis. 8, 18:

    jubet sententiam ut dicant suam,

    Plaut. Am. 1, 1, 50:

    hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,

    Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:

    iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,

    Nep. Them. 7, 3.—
    (ε).
    Verbs expressing permission:

    atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,

    Cic. Tull. 20, 47:

    concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,

    id. Rosc. Am. 19, 54:

    dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,

    id. de Or. 1, 6, 23:

    ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,

    id. Div. in Caecil. 14, 45:

    illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,

    id. Off. 3, 5, 22.—
    b.
    In dependent clauses implying an aim or end.
    (α).
    After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:

    ut plurimis prosimus enitimur,

    Cic. Ac. 2, 2, 6:

    facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,

    he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    navem idoneam ut habeas diligenter videbis,

    care, id. Fam. 16, 1, 2:

    ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,

    id. Verr. 2, 1, 26, § 67:

    pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,

    id. Rosc. Am. 19, 53:

    cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,

    id. Rep. 2, 12, 23:

    equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,

    id. Planc. 20, 50:

    omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,

    id. Clu. 41, 116:

    omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,

    Liv. 24, 34, 12:

    omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,

    Cic. de Or. 2, 75, 306:

    se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,

    Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—
    (β).
    Verbs of effecting:

    nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,

    Plaut. Poen. 2, 6:

    prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,

    Cic. Tusc. 1, 47, 112:

    caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,

    id. Verr. 2, 3, 92, § 215:

    sol efficit ut omnia floreant,

    id. N. D. 2, 15, 41:

    potest praestare ut ea causa melior esse videatur,

    id. Or. 1, 10, 44:

    non committam ut tibi ipse insanire videar,

    id. Fam. 5, 5, 3:

    di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,

    id. Rosc. Am. 52, 151:

    effecisti ut viverem et morerer ingratus,

    Sen. Ben. 2, 25, 1:

    quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,

    id. Vit. Beat. 26, 6.—
    (γ).
    Verbs of obtaining:

    Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,

    Caes. B. G. 1, 9:

    quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,

    what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

    facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,

    Liv. 35, 51, 6:

    vicerunt tribuni ut legem perferrent,

    id. 4, 25, 13.—
    (δ).
    Verbs of inducing and compelling:

    nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,

    Cic. Ac. 2, 3, 8:

    civitati persuasit ut de finibus suis exirent,

    Caes. B. G. 1, 2:

    exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,

    Cic. Fam. 9, 8, 1:

    Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,

    id. ib. 16, 18, 2:

    ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,

    id. Rosc. Am. 52, 150:

    impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,

    Caes. B. G. 7, 42:

    ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,

    Sen. Clem. 2, 1, 1.—
    (ε).
    After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:

    cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,

    not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:

    obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,

    Caes. B. G. 1, 9:

    se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,

    id. ib. 1, 13:

    mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,

    Cic. Cat. 2, 12, 27:

    (natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,

    id. N. D. 1, 17, 45:

    hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,

    he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:

    ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?

    the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:

    respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,

    id. Or. 1, 54, 272:

    meruit ut suspendatur,

    Sen. Ep. 7, 5:

    quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,

    Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—
    c.
    After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:

    rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,

    Caes. B. G. 1, 39:

    vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,

    Cic. Att. 6, 4, 2:

    verebar ut redderentur,

    id. Fam. 12, 19, 1:

    sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,

    id. ib. 14, 14, 1:

    veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,

    id. Leg. 2, 22, 58:

    timeo ut sustineas,

    id. Fam. 14, 2, 3:

    o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,

    Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;

    si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,

    Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:

    quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,

    Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:

    ut ferula caedas meritum... non vereor,

    Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —
    d.
    In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):

    me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?

    Plaut. Pers. 1, 3, 52:

    te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?

    Cic. Cat. 1, 9, 22:

    egone ut te interpellem?

    id. Tusc. 2, 18, 42:

    pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?

    id. Planc. 13, 31:

    egone ut prolis meae fundam cruorem?

    Sen. Med. 927.—
    2.
    In subject clauses, with impersonal predicates.
    a.
    With a predicate adjective.
    (α).
    With the idea of rule, duty, etc.:

    id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,

    Ter. And. 1, 1, 34:

    reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,

    Cic. Imp. Pomp. 20, 59:

    praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,

    id. Tusc. 3, 29, 73:

    ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,

    id. de Or. 2, 22, 90:

    proximum est ut doceam, etc.,

    id. N. D. 2, 29, 73:

    extremum est ut te orem, etc.,

    id. Fam. 4, 13, 7:

    ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,

    permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):

    aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?

    Plaut. Rud. 4, 7, 4:

    non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,

    id. Bacch. 1, 2, 31.—
    (β).
    In clauses expressing result and consequence:

    magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,

    that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:

    consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,

    id. Fin. 3, 20, 68. —
    (γ).
    In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):

    concedetur verum esse ut bonos boni diligant,

    Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:

    concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),

    id. ib. 5, 18:

    si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,

    Nep. Hann. 1, 1:

    de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,

    Cic. Div. 2, 31, 66:

    non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,

    id. Rosc. Am. 41, 121:

    deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,

    Sen. Ben. 4, 32, 1; so,

    rarum est ut,

    Quint. 3, 19, 3:

    quid tam inusitatum quam ut, etc.,

    Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:

    multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,

    Liv. 4, 12, 11.—
    b.
    With predicate nouns.
    (α).
    Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:

    quoniam ut aliter facias non est copia,

    Plaut. Merc. 5, 4, 30:

    Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,

    Liv. 6, 31, 7:

    vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,

    Cic. Planc. 2, 5:

    consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),

    id. Fam. 3, 3, 1:

    fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,

    ordained by fate, id. Balb. 26, 58:

    tempus est ut eamus ad forum,

    Plaut. Mil. 1, 1, 72:

    dicasque tempus maximum esse ut eat,

    id. ib. 4, 3, 9:

    primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,

    Cic. Fin. 3, 6, 20:

    ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,

    id. ib. 4, 14, 38:

    caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,

    duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,

    caput est ut, etc.,

    id. de Or. 1, 19, 87:

    fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,

    id. Rep. 1, 12, 18:

    mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,

    id. de Or. 2, 72, 292; so,

    ratio est ut,

    id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:

    est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,

    Caes. B. G. 4, 5.—
    (β).
    Expressing result and consequence:

    est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,

    Nep. Chabr. 3, 3.—
    c.
    With impersonal verbs.
    (α).
    Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:

    convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,

    Plaut. Am. 1, 1, 71:

    mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,

    Cic. Att. 6, 1, 14:

    placitum est ut in aprico loco considerent,

    id. Rep. 1, 12, 18:

    postea mihi placuit ut, etc.,

    id. Or. 1, 34, 155:

    ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,

    id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:

    fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,

    Cic. Or. 2, 83, 338:

    potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,

    it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—

    So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,

    Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:

    sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,

    id. Tusc. 2, 26, 63:

    utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,

    id. Phil. 5, 18, 49.—
    (β).
    Denoting consequence:

    ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,

    Cic. Off. 2, 3, 10:

    sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,

    Sen. Ben. 1, 11, 1:

    sequitur ut causa ponatur,

    Cic. Or. 2, 81, 331.—
    (γ).
    Est, in the meaning fit, or causa est:

    est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,

    it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:

    non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,

    there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:

    quando fuit ut quod licet non liceret?

    id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:

    jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,

    Liv. 8, 27, 3:

    cum jam in eo esset ut comprehenderetur,

    Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:

    jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,

    Liv. 2, 23, 14:

    prope est ut lamentationem exigat,

    Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:

    arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,

    Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:

    futurum est ut sapiam,

    Sen. Ep. 117, 29.—
    3.
    In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.
    a.
    With the idea of resolve, etc.:

    vicit sententia ut mitterentur coloni,

    Liv. 9, 26, 4:

    sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,

    Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—
    b.
    Of agreement:

    fide accepta ut remitterent eum,

    Liv. 24, 48, 8. —
    c.
    Of law, rule, etc.:

    praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,

    Liv. 24, 25, 10:

    senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,

    id. 35, 24, 2:

    haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,

    Cic. Clu. 14, 42:

    Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,

    Caes. B. G. 4, 1.—
    d.
    Of duty:

    jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,

    Caes. B. G. 8, 6. —
    e.
    Of purpose, inclination, etc.:

    vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,

    make you inclined, Liv. 6, 18, 9:

    causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,

    Cic. Fin. 3, 2, 8:

    confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,

    id. Font. 2, 3.—
    f.
    Of effect, result, etc.:

    fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,

    Cic. Cat. 1, 1, 3:

    habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,

    id. Pis. 32, 81:

    damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,

    Caes. B. G. 1, 4.—
    4.
    In clauses of manner, that, so that.
    a.
    With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;

    anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?

    Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—
    b.
    With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:

    ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),

    id. ib. 2, 3, 69, §

    162: eo perducam servum ut in multa liber sit,

    Sen. Ben. 3, 19, 2:

    non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,

    id. Vit. Beat. 27, 6:

    haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,

    Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:

    hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,

    id. ib. 2, 2, 27, § 65.—
    c.
    Without antecedents, so that:

    cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,

    Cic. Lael. 24, 90:

    in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,

    id. Planc. 25, 60:

    mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,

    Caes. B. G. 1, 6:

    accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,

    id. B. C. 3, 79:

    pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,

    Liv. 3, 13, 10:

    fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,

    id. 8, 17, 6:

    nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,

    Sen. Vit. Beat. 12, 1.—
    d.
    Idiomat. with non.
    (α).
    Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:

    flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,

    Liv. 24, 8, 10:

    non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,

    id. 45, 25, 12:

    nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,

    Sen. Ira, 2, 7, 2:

    ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,

    id. Vit. Beat. 6, 3:

    nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,

    id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;

    neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),

    Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—
    (β).
    Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;

    rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,

    not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:

    haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,

    id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:

    benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,

    Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;

    non ut eas res causam adferrent amoris,

    Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.

    Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,

    Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:

    quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,

    Tac. Or. 10.—
    e.
    Conditional or concessive.
    (α).
    Granting that ( for argument's sake):

    quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?

    Cic. Tusc. 1, 21, 49:

    sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?

    id. N. D. 3, 16, 41:

    ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,

    id. Clu. 53, 146:

    quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,

    id. Fin. 4, 15, 40:

    quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?

    id. Div. 2, 14, 33:

    nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,

    id. Tusc. 1, 39, 94.—
    (β).
    Even if, although:

    qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,

    Cic. Phil. 12, 3, 8:

    ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,

    id. Ac. 2, 34, 108:

    ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,

    id. de Or. 2, 4, 18:

    ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,

    id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:

    qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,

    Liv. 36, 7, 20:

    neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,

    id. 21, 47, 5:

    at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?

    id. 34, 32, 13:

    ut jam Macedonia deficiat,

    id. 42, 12, 10:

    cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,

    id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:

    ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,

    Caes. B. G. 3, 9:

    ut desint vires tamen est laudanda voluntas,

    Ov. P. 3, 4, 79:

    ut dura videatur appellatio, tamen sola est,

    Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:

    quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,

    Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:

    quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,

    Cic. Fam. 10, 2, 2.—
    (γ).
    Provided that:

    ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,

    Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;

    succurram perituro, sed ut ipse non peream,

    Sen. Ben. 2, 15, 1.—
    5.
    In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.
    a.
    In gen.:

    quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?

    Plaut. Rud. 1, 4, 17:

    haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,

    Cic. Rosc. Am. 51, 149:

    intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,

    id. Verr. 1, 15, 43:

    Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,

    Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:

    id ut ne fiat, haec res sola est remedio,

    Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:

    ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),

    Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—
    b.
    Esp., after certain antecedents.
    (α).
    After id, for the purpose (ante-class.):

    id huc reverti uti me purgarem tibi,

    Plaut. Am. 3, 2, 28.—
    (β).
    After idcirco:

    idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,

    Cic. Rosc. Am. 38, 111:

    legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,

    id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—
    (γ).
    After ideo and eo:

    non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,

    Tac. H. 4, 73:

    Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,

    Cic. Fam. 16, 1, 1.—
    (δ).
    After ad eam rem, ad hoc, in hoc:

    ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?

    Cic. Rosc. Am. 52, 151:

    praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?

    Sen. Ben. 2, 17, 6:

    homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,

    id. ib. 2, 12, 2.—
    (ε).
    After ea mente, hac mente:

    navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,

    Cic. Fam. 12, 14, 1:

    hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,

    Hor. S. 1, 1, 30.—
    (ζ).
    After potius quam:

    potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,

    Liv. 6, 28, 8:

    potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,

    id. 9, 14, 8.—
    c.
    Idiomat.
    (α).
    With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:

    ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?

    to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:

    reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,

    to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:

    Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,

    to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:

    ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,

    Liv. 3, 10, 8.—
    (β).
    Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):

    satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,

    disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—
    (γ).
    Quam ut after comparatives, too much to:

    quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,

    too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:

    quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?

    id. Brut. 18, 70:

    clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,

    too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:

    potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,

    id. 25, 1, 11:

    est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,

    Sen. Ben. 2, 16, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > utei

  • 5 TELJA

    * * *
    (tel; talda; taliðr, taldr, talinn), v.
    1) to count, number (G. biskup hafði telja látit bœndr á Íslandi);
    telja kyn sitt til e-s, eiga til e-s at telja, to trace one’s descent from;
    þótt þú eigir frændsemi at telja við mik, though thou canst reckon thyself my kith and kin;
    2) to tell, say, set forth;
    hann taldi litla sína fýsi at róa lengra, he said that he had little mind for rowing farther;
    telja tölu, to make a speech, preach a sermon;
    3) to reckon, consider (H. telr sik nú hraustari mann en áðr var hann);
    telja sér e-t, to claim for oneself, reckon as one’s property (Þ. krókr taldi sér dalinn, ok kallaði hann þat sitt landnám);
    4) telja fyrir vindi, to go well before the wind, of a ship (skipin voru örskreið ok töldu vel fyrir vindinum);
    5) with preps., telja e-t af, to dissuade;
    telja e-t af fyrir e-m, to dissuade one from;
    telja at e-u, to blame, find fault with, object to (man ek ekki at telja, þó at þú trúir á þat goð, er þér líkar);
    telja á e-n, to rebuke, blame;
    telja e-t eptir e-m, to grudge one a thing (ekki tel ek mat eptir ykkr);
    telja fyrir e-m, to try to persuade one (S. boðaði Þangbrandi heiðni ok taldi lengi fyrir honum);
    telja trú fyrir e-m, to preach the gospel to one;
    telja e-t ofan, to dissuade from;
    telja til e-s, to claim (taldi hann til ríkis);
    telja e-t upp, to enumerate, reckon up (þá taldi Þ. upp konur þær, sem vóru í Borgarfirði úgiptar);
    6) refl., teljast undan e-u, to decline, refuse (telst hann undan förinni).
    * * *
    pres. tel, telr, tel, pl. teljum, telit, telja; pret. talði and taldi, pl. tölðu; subj. telði; imperat. tel, teldú; part. taliðr, taldr, and talinn; neut. older form talt, then talið: plur. neut. talið, Gh. 20; thus in Edda i. 401, v. l. 22, all forms occur, tolð, taulld, i. e. töld, talin, see also the references below: with pron. suff. tel-k, Stor. 22: neg. suff. telr-at, Grág. (Kb.) i. 178: [A. S. tellan, telian; Engl. tell; Dan. tælle; Germ. zählen.]
    B. To tell, count, number; árum at telja, Vsp. 6; nú hefi ek dverga talða, 12; meðan teljum hans ætt til goða, Ht., Vsp. 14; talði aura, Skv. 3. 37; t. fé í haga, skalat fyl telja, Grág. ii. 258; skalat úmögum fé t., K. Þ. K. 142; t. ætt e-s, Mar.; töldu margir kyn sitt til hans, Ld. 12; sá maðr talði frændsemi, telja knérunnum, … ef maðr telr rangt, Grág. i. 28; talðir til arfs, 172; talðir, Edda i. 482; þótt þú eigir frændsemi at t. við mik, Nj. 42: t. sér e-t, to claim; Þórarinn krókr taldi sér dalinn, Gullþ. 4; þá taldi hann til ríkis, Fb. ii. 70.
    II. to tell, say, mention; ef it betra telk, Stor.; fyr telja (Dan. fortælle) fornspjöll, Vsp. 1; telja böl af trega, … t. móðug spjöll, … trauðmál talið, … tregróf um talið, to tell a woful tale, Og. 12, Gh. 1, 9, 21; t. tíva fyr fyrða liði, to tell tales of the gods before men, Hm. 160: to call, say, þat tel ek undr, Yt.; hann talði litla sína fýsi at róa lengra, he said he had little mind for roving farther, Hým. 20; talði honum happ ef …, Am. 87; lífs tel ek ván önga, 88; as a law term in pleading in court, tel ek ( I declare) hann eiga at verða um sök þá sekan, Nj. 229; tel ek hann af sök þeirri sekjan fjörbaugs-mann, Grág. i. 365, 366; eigi síðarr enn nú er talið, told, 18; þá talði Þórðr Gellir tölu um at Lögbergi, … ok talði hvat honum varð fyrir, áðr …, then Thord Gellir spoke at length on the Law-hill, and told how much trouble it cost him, ere …, Jb. 8.
    2. to talk, speak; Skeggi kvað engan mann t. af sér þat er hann ætti, talk it from him, talk him out of his own property, Grett. 93 A; telr hann merkiliga tölu, preached a remarkable sermon, Bs. i. 465; fær Porus talt huginn í þá, he put courage into them by his speech, Al. 142; talði hann honum allt hversu hann kom þangat, Str. 10; Saulus talði á mót Gyðingum, spoke against the Jews, 656 C. 13; Gyðingar tölðu i gegn Páli, 15; Guð, sá er svá telr (tölr Cod.) ‘gefit allt’…, Blas. 43; tjá ok telja, Fms. ii. 157.
    III. with prepp.; telja af, to dissuade, Eg. 765: telja at e-u, to blame, find fault with, object to, Fms. i. 35, x. 38, Eg. 252, Nj. 66: t. á e-n, to charge (átölur); með því at hvárir-tveggi teli nökkut á aðra, Fms. x. 28; þeir þóttusk mikit eiga at telja á við Dani, 50, Nj. 26; er talið einlát á hendr honum, he is charged with ‘einlát, Grág. i. 178, Ld. 282: t. fram, to tell out, count out; t. kvið fram, Grág. i. 53; t. vætti fram, Nj. 233: t. eptir, to grudge. Fms. ii. 150 (eptir-tölur): t. ofan, to dissuade, xi. 11: t. upp, to tell up, enumerate, Nj. 22, Fms. i. 21, 80: t. fyr, to tell, narrate, record (Dan. fortælle), Vsp. 1; t. fyrir e-m, to persuade (for-tölur), Nj. 160; t. trú fyrir e-m, to preach the gospel for one, 623. 28, 656 C. 19: t. til, to claim, Eg. 338, Fms. xi. 388; t. til við e-n, to count, plead; á ek hvárki at t. til við þik mægðir né frændsemi, Nj. 213; skaltú til telja skatna marga, Hdl.: t. um e-t, langt es um þat at telja, ‘tis a long tale to tell, 655 xiii. A. 2; t. um fyrir e-m, to persuade, Fms. xi. 105: t. við, to speak against, Greg. 29.
    IV. the naut. term, telja fyrir vindi, to be going well through the water, of a ship, but only in the pret.; var byrr góðr ok tölðu (tolþo Cod.) snekkjurnar ekki lengi fyrir vindi, the wind was fair, and the smacks were making good way, Ó. H. 104; töldu snekkjurnar ekki lengi fjörðinn fyrir vindinum, Fms. iv. 237, l. c.; skipin vóru örskreið ok töldu vel fyrir vindinum, the ships were fast, and went well before the wind, i. 100; töldu snekkjurnar skjótt fyrir vindinum, Orkn. 412; the phrase is now obsolete, but an analogy is found in lesa (lesa …, esp. as in the phrase lesa hafit, Fs. 28).
    V. reflex., telsk saman frændsemi þeirra, they prove to be relations, N. G. L. i. 350; ekki var ek hér til með þjófum talin, Fms. vi. 106; em ek eigi ráðspakr taliðr, Skv. 1; þú munt taliðr ættar-spillir, Ísl. ii. (in a verse); teljask með dugandi mönnum, Fms. xi. 270; í Bjarka-málum eru tölð (tóð Kb. erroneously) mörg gulls heiti, Edda i. 400, v. l. 22; engi fær talt með tungu, Líkn.; nú hefi ek talt tíu landreka, Fb. ii. 524 (in a verse); er þat enn útalt ( untold) at …, Fms. vi. 222; svá mikit sem til telsk, in proportion (til-tala), Grág. i. 270; þat telsk svá til, it turns out, of accounts; teljask undan, to excuse oneself, decline, Fms. iii. 109, x. 99, Nj. 200.
    2. to say of oneself; teljumk ek nú aðili at sök þeirri, Grág. i. 365, 366; talðisk eigi vita sér ván verka-manna, told that he knew of none, Edda 48; telsk mér þat helzt í hug (Lat. animum inducere), Eg. 521; þat talðisk lengstum í huginn at hugsa, ef …, Ó. H. 195; þeir tölðusk ílla við komnir, 51.
    3. part., talið silfr, counted silver, i. e. the wadmal-standard, opp. to vegit, Grág. i. 500; ú-taldr, untold, uncounted; van-talið, of-talið.

    Íslensk-ensk orðabók > TELJA

  • 6 in

       in    [old indu], prep. with acc. or abl.    I. With acc., in space, with verbs implying entrance, into, to: in Epirum venire: in flumen deicere: in Ubios legatos mittere, Cs.: Thalam pervenit, in oppidum magnum, S.—Fig.: in memoriam reducere: in animum inducere, L.: dicam quod mi in mentemst, T.—With verbs of motion, up to, to, into, down to: in caelum ascendere: in aram confugitis ad deum, up to the altar: vas in manūs sumere, into his hands: se in manūs Romanis tradidisse, L.—With verbs of rest or placing, in: adesse in senatum iussit: Minucius in custodiam habitus, thrown into prison and kept there, L.: propinquas suas nuptum in alias civitates conlocasse, Cs.—Of direction or local relation, towards, in front of, over against: in orientem Germaniae obtenditur, Ta.: coram in os te laudare, T.: castra movet in Arvernos versus, towards, Cs.: in Galliam versus movere, S.—In time, into, till, for: dormiet in lucem, till broad day, H.: in multum diei, L.: e somno, quem in diem extrahunt, Ta.: indutias in triginta annos impetraverunt, for thirty years, L.: in omne tempus, forever: hominem invitavit in posterum diem, for the following day.— In adverbial expressions with words of time: sancit in posterum, ne quis, etc., hereafter: res dilata est in posterum, to a later day: et in praesentia hi et in futurum metum ceperunt, L.: in perpetuum fore: non in tempus aliquod, sed in aeternum, L.: ex raptis in diem commeatibus, for immediate use, L.: fundum emere in diem, i. e. a fixed day of payment, N.: in dies singulos, each succeeding day: in dies, day by day, L.: nos in diem vivimus, for the moment: in diem et horam, every day, H.: in horas, hourly, H.—Of reference, in relation to, about, respecting, towards, against: id, quod est in philosophos dictum, concerning: carmen, quod in eum scripsisset: in liberos nostros indulgentia: impietates in deos, against: in dominum quaeri, as a witness against: invehi in Thebanos, N.: hominis definitio una in omnīs valet, applies to: in obsequium pronus, H.: in utrumque paratus, V.: in incertum, ne, etc., in view of the uncertainty, whether, L.—Of purpose, for, with a view to: haec civitas mulieri in redimiculum praebeat: Regium in praesidium missa legio, as a garrison, L.: in gratiam sociorum, to gratify, L.: Quos audere in proelia vidi, V.: praemia, in quorum spem pugnarent, L.: in spem pacis solutis animis, L.: Ingrata misero vita ducenda est in hoc, ut, etc., H.: satis in usum, for immediate wants, L. —Of result, to, unto, so as to produce: in familiae luctum nupsit: Excisum Euboicae latus ingens rupis in antrum, V.: commutari ex veris in falsa. —In the phrases, in tantum, so far, so greatly: nec In tantum spe tollet avos, V.: in tantum suam felicitatem enituisse, L.—In rem esse, to be useful, avail: si in rem est Bacchidis, T.: imperat, quae in rem sunt, L.: in rem fore credens universos adpellare, S.—Of manner, according to, after: ille in eam sententiam versus, to this effect: in utramque partem disputat, on both sides: cives servilem in modum cruciati, like slaves: vaticinantis in modum canere, L.: virtutem in maius celebrare, S.: in hanc formulam iudicia: sc. in haec verba factum, L.: in universum, in general, L.: in universum aestimanti, upon a general view, Ta.—Of distribution, into, for, according to: Gallia divisa est in partīs trīs, Cs.: describebat censores binos in singulas civitates, i. e. for each state: sextantibus conlatis in capita, a head, L.—Praegn.: in eorum potestatem portum futurum intellegebant. would fall: in potestatem Locrensium esse, L.    II. With abl., of space, in, within: in cerebro animi esse sedem: quae res in nostris castris gererentur, Cs.: in foro palam Syracusis: (caedes) in viā facta: nupta in domo, L.: copias in castris continent, Cs.: in tuā sedeculā sedere: Heri coīmus in Piraeo, T.: navis et in Caietā parata.—Of position, on, upon, over, among, before, in, under: in equo sedens, on horseback: in eo flumine pons erat, over, Cs.: multā te in rosā urget, H.: Caesaris in barbaris erat nomen obscurius, among, Cs.: in Brutiis praeesse, L.: in manu poculum tenens: est in manibus oratio: gloria in oculis sita, S.: populari in oculis eius agros, under, L.—In, with, wearing, under, clad, covered: in veste candidā, L.: in lugubri veste, Cu.: homines in catenis Romam mittere, L.: in violā aut in rosā, garlanded: legiones in armis, Cs.—Of a multitude or number, in, among, of: In his poëta hic nomen profitetur suom, T.: sapientissimus in septem: eum in tuis habere: iustissimus unus in Teucris, V.—Of writings, in: in populorum institutis aut legibus: in Timaeo dicit: perscribit in litteris, hostīs ab se discessisse, Cs.: in Thucydide orbem modo orationis desidero, in the style of.—Fig., of mind or character, in: in animo habere: quanta auctoritas fuit in Metello!: in omni animante est summum aliquid.—In phrases, with manibus or manu, at hand, under control, within reach: quamcunque rem habent in manibus: neque mihi in manu fuit Iugurtha qualis foret, in my power, S.: cum tantum belli in manibus esset, on their hands, L.: quorum epistulas in manu teneo.—With loco: in eo loco, in that state, in such a condition: in eo enim loco res sunt nostrae, ut, etc., L.: quo in loco res esset, cognoscere, Cs.: quod ipse, si in eodem loco esset, facturus fuerit, L.—In eo esse ut, etc., to be in such a condition, etc.: cum in eo esset, ut, etc., the situation was such, L.—Of time, in, during, in the course of, within: in tempore hoc, T.: in tali tempore, L.: in diebus paucis, T.: Tam in brevi spatio, T.: in omni aetate: in totā vitā inconstans.—In, while, during: fit, ut distrahatur in deliberando animus: in dividendo partem in genere numerare: in agris vastandis, in laying waste, Cs.: cum in immolandā Iphigeniā tristis Calchas esset.—In phrases, in tempore, in time, at the right time, seasonably: ipsum video in tempore huc se recipere, T.: spreta in tempore gloria interdum cumulatior redit, L.—In praesentiā, at present, now, for the moment, under existing circumstances: sic enim mihi in praesentiā occurrit: id quod unum maxime in praesentiā desiderabatur, L.—In praesenti, for the present: haec ad te in praesenti scripsi, ut, etc.: talenta centum in praesenti, down, L.—Of condition or occupation, in, subject to, affected by, experiencing, engaged in, involved in: magno in aere alieno: torpescentne dextrae in amentiā illā? L.: diem in laetitiā degere, T.: civitas, quae tibi in amore fuit, beloved: in invidiā esse, L.: quod in summis tuis occupationibus voluisti, etc., when engrossed by: in eo magistratu pari diligentiā se praebuit, N.: esse in vitio, in the wrong: hoc est in vitio, perhorrescere, etc., is wrong.—In the case of, in relation to: numcubi meam Benignitatem sensisti in te claudier? in your case (i. e. towards you), T.: facere in eo, cuius, etc., in the case of the man, Cs.: in furibus aerari, S.: Achilles talis in hoste fuit, V.: in hoc homine saepe a me quaeris, etc., in the case of.— In phrases, with summā, in all, in a word, in fine: in omni summā me ad pacem converto.—With neut. sing. of an adj. (expressing more abstractly the quality): cum exitūs haud in facili essent (i. e. haud faciles), L.: in obscuro vitam habere, S.: in dubio esse, L.: in integro esse: in tuto esse, L.: in aequo esse, L.: in aperto esse, S.: in promisco esse, L.: in incerto haberi, S.    III. In composition, in retains its n before vowels, and before h, c, d, f, g, consonant i, n, q, s, t, v, usually also before l and r, and very frequently before m, b, p. But the n is usually assimilated before m, b, p, and often before l, r.
    * * *
    I
    in, on, at (space); in accordance with/regard to/the case of; within (time)
    II
    into; about, in the mist of; according to, after (manner); for; to, among

    Latin-English dictionary > in

  • 7 in

    1.
    in (old forms endŏ and indŭ, freq. in ante-class. poets; cf. Enn. ap. Gell. 12, 4; id. ap. Macr. S. 6, 2; Lucil. ap. Lact. 5, 9, 20; Lucr. 2, 1096; 5, 102; 6, 890 et saep.), prep. with abl. and acc. [kindr. with Sanscr. an; Greek en, en-tha, en-then, eis, i. e. en-s, ana; Goth. ana; Germ. in], denotes either rest or motion within or into a place or thing; opp. to ex; in, within, on, upon, among, at; into, to, towards.
    I.
    With abl.
    A.
    In space.
    1.
    Lit., in (with abl. of the place or thing in which):

    aliorum fructus in terra est, aliorum et extra,

    Plin. 19, 4, 22, § 61:

    alii in corde, alii in cerebro dixerunt animi esse sedem et locum,

    Cic. Tusc. 1, 9, 19:

    eo in rostris sedente suasit Serviliam legem Crassus,

    id. Brut. 43, 161:

    qui sunt cives in eadem re publica,

    id. Rep. 1, 32 fin.:

    facillimam in ea re publica esse concordiam, in qua idem conducat omnibus,

    id. ib.:

    T. Labienus ex loco superiore, quae res in nostris castris gererentur, conspicatus,

    Caes. B. G. 2, 26, 4:

    quod si in scaena, id est in contione verum valet, etc.,

    Cic. Lael. 26, 97:

    in foro palam Syracusis,

    id. Verr. 2, 2, 33, § 81:

    plures in eo loco sine vulnere quam in proelio aut fuga intereunt,

    Caes. B. C. 2, 35:

    tulit de caede, quae in Appia via facta esset,

    Cic. Mil. 6, 15:

    in via fornicata,

    Liv. 22, 36:

    vigebat in illa domo mos patrius et disciplina,

    Cic. de Sen. 11, 37:

    in domo furtum factum ab eo qui domi fuit,

    Quint. 5, 10, 16:

    nupta in domo,

    Liv. 6, 34, 9:

    copias in castris continent,

    in, within, Caes. B. C. 1, 66:

    cum in angusto quodam pulpito stans diceret,

    Quint. 11, 3, 130:

    se ac suos in vehiculo conspici,

    Liv. 5, 40, 10:

    malo in illa tua sedecula sedere, quam in istorum sella curuli,

    Cic. Att. 4, 10:

    sedere in solio,

    id. Fin. 2, 21, 66:

    Albae constiterant, in urbe opportuna,

    id. Phil. 4, 2, 6. —

    Sometimes, also, with names of places: omnes se ultro sectari in Epheso memorat mulieres,

    Plaut. Mil. 3, 1, 182:

    heri aliquot adolescentuli coiimus in Piraeo,

    Ter. Eun. 3, 4, 1:

    navis et in Cajeta est parata nobis et Brundisii,

    Cic. Att. 8, 3, 6:

    complures (naves) in Hispali faciendas curavit,

    Caes. B. C. 2, 18:

    caesos in Marathone ac Salamine,

    Quint. 12, 10, 24:

    in Berenice urbe Troglodytarum,

    Plin. 2, 73, 75, § 183.—
    2.
    In indicating a multitude or number, of, in, or among which a person or thing is, in, among (= gen. part.):

    in his poeta hic nomen profitetur suum,

    Ter. Eun. prol. 3:

    Thales, qui sapientissimus in septem fuit,

    Cic. Leg. 2, 11, 26:

    peto ut eum complectare, diligas, in tuis habeas,

    id. Fam. 13, 78, 2; cf.:

    in perditis et desperatis,

    id. ib. 13, 56, 1:

    omnia quae secundum naturam fiunt, sunt habenda in bonis,

    id. de Sen. 19, 71:

    dolor in maximis malis ducitur,

    id. Leg. 1, 11, 31:

    justissimus unus in Teucris,

    Verg. A. 2, 426:

    cecidere in pugna ad duo milia... in his quatuor Romani centuriones,

    Liv. 27, 12, 16:

    in diis et feminae sunt,

    Lact. 1, 16, 17.—
    3.
    Of analogous relations of place or position:

    sedere in equo,

    on horseback, id. Verr. 2, 5, 10:

    quid legati in equis,

    id. Pis. 25, 60:

    sedere in leone,

    Plin. 35, 10, 36, § 109:

    in eo flumine pons erat,

    on, over, Caes. B. G. 2, 5:

    in herboso Apidano,

    on the banks of, Prop. 1, 3, 6:

    in digitis,

    on tiptoe, Val. Fl. 4, 267:

    castra in limite locat,

    on the rampart, Tac. A. 1, 50:

    ipse coronam habebat unam in capite, alteram in collo,

    on, Cic. Verr. 2, 5, 11, § 27:

    oleae in arbore,

    Cels. 2, 24:

    Caesaris in barbaris erat nomen obscurius,

    among, Caes. B. C. 1, 61:

    in ceteris nationibus, Cels. praef. 1: qui in Brutiis praeerat,

    Liv. 25, 16, 7:

    in juvenibus,

    Quint. 11, 1, 32:

    nutus in mutis pro sermone est,

    id. 11, 3, 66.—Of dress, like cum, q. v.:

    in veste candida,

    Liv. 45, 20, 5; 34, 7, 3:

    in calceis,

    id. 24, 38, 2:

    in insignibus,

    id. 5, 41, 2:

    in tunicis albis,

    Plin. Ep. 7, 27, 13:

    in Persico et vulgari habitu,

    Curt. 3, 3, 4:

    in lugubri veste,

    id. 10, 5, 17:

    in Tyriis,

    Ov. A. A. 2, 297:

    in Cois,

    id. ib. v. 298; cf.:

    homines in catenis Romam mittere,

    Liv. 29, 21, 12; 32, 1, 8: quis multa te in rosa urget, etc., Hor C. 1, 5, 1; so, in viola aut in rosa, Cic. Tusc. [p. 912] 5, 26, 73.—So of arms:

    duas legiones in armis,

    Caes. B. G. 7, 11, 6; cf. Verg. A. 3, 395:

    in armis hostis,

    under arms, Ov. M. 12,65:

    quae in ore atque in oculis provinciae gesta sunt (= coram),

    Cic. Verr. 2, 2, 33, § 81; so,

    in oculis provinciae,

    id. Q. Fr. 1, 1, 2:

    in oculis omnium,

    id. ib. 1, 3, 7:

    divitiae, decus, gloria in oculis sita sunt,

    Sall. C. 20, 14; Curt. 4, 13, 1; Liv. 22, 12, 6:

    Julianus in ore ejus (Vitellii) jugulatur,

    Tac. H. 3, 77; Sen. Ben. 7, 19, 7.—Of a passage in any writing (but when the author is named, by meton., for his works, apud is used, Krebs, Antibarb. p. 561):

    in populorum institutis aut legibus,

    Cic. Leg. 1, 15, 42:

    in illis libris qui sunt de natura deorum,

    id. Fat. 1, 1:

    in Timaeo dicit,

    id. N. D. 1, 12, 30:

    epistula, in qua omnia perscripta erant,

    Nep. Pelop. 3, 2:

    perscribit in litteris, hostes ab se discessisse,

    Caes. B. G. 5, 49; but in is also used with an author's name when, not a place in his book, but a feature of his style, etc., is referred to:

    in Thucydide orbem modo orationis desidero,

    Cic. Or. 71, 234:

    in Herodoto omnia leniter fluunt,

    Quint. 9, 4, 18.—Of books:

    libri oratorii diu in manibus fuerunt,

    Cic. Att. 4, 13, 2; id. Lael. 25, 96; but more freq. trop.: in manibus habere, tenere, etc., to be engaged, occupied with, to have under control or within reach:

    philosophi quamcunque rem habent in manibus,

    id. Tusc. 5, 7, 18:

    quam spem nunc habeat in manibus, exponam,

    id. Verr. 1, 6, 16:

    rem habere in manibus,

    id. Att. 6, 3, 1; cf.:

    neque mihi in manu fuit Jugurtha qualis foret,

    in my power, Sall. J. 14, 4:

    postquam nihil esse in manu sua respondebatur,

    Liv. 32, 24, 2:

    quod ipsorum in manu sit,... bellum an pacem malint,

    Tac. A. 2, 46; but, cum tantum belli in manibus esset, was in hand, busied (cf.:

    inter manus),

    Liv. 4, 57, 1; so,

    quorum epistulas in manu teneo,

    Cic. Phil. 12, 4, 9; cf. id. Att. 2, 2, 2:

    in manu poculum tenens,

    id. Tusc. 1, 29, 71:

    coronati et lauream in manu tenentes,

    Liv. 40, 37, 3; Suet. Claud. 15 fin. —Of that which is thought of as existing in the mind, memory, character, etc.:

    in animo esse,

    Cic. Fam. 14, 11:

    in animo habere,

    id. Rosc. Am. 18, 52:

    lex est ratio insita in natura,

    id. Leg. 1, 6, 18:

    in memoria sedere,

    id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

    tacito mutos volvunt in pectore questus,

    Luc. 1, 247:

    quanta auctoritas fuit in C. Metello!

    Cic. de Sen. 17, 61. —So freq. of a person's qualities of mind or character:

    erat in eo summa eloquentia, summa fides,

    Cic. Mur. 28, 58; cf.:

    in omni animante est summum aliquid atque optimum, ut in equis,

    id. Fin. 4, 41, 37:

    si quid artis in medicis est,

    Curt. 3, 5, 13; cf.:

    nibil esse in morte timendum,

    Lucr. 3, 866.— Esp., in eo loco, in that state or condition:

    in eo enim loco res sunt nostrae, ut, etc.,

    Liv. 7, 35, 7: si vos in eo loco essetis, quid aliud fecissetis? Cat. ap. Quint. 9, 2, 21; so,

    quo in loco, etc.: cum ex equitum et calonum fuga, quo in loco res essent, cognovissent,

    Caes. B. G. 2, 26:

    videtis, quo in loco res haec siet, Ter Phorm. 2, 4, 6: quod ipse, si in eodem loco esset, facturus fuerit,

    Liv. 37, 14, 5.—Hence, without loco, in eo esse ut, etc., to be in such a condition, etc.:

    non in eo esse Carthaginiensium res, ut Galliam armis obtineant,

    Liv. 30, 19, 3:

    cum res non in eo esset, ut Cyprum tentaret,

    id. 33, 41, 9; 8, 27, 3; 2, 17, 5; Nep. Mil. 7, 3; id. Paus. 5, 1 (cf. I. C. 1. infra).—
    B.
    In time, indicating its duration, in, during, in the course of:

    feci ego istaec itidem in adulescentia,

    in my youth, when I was young, Plaut. Bacch. 3, 3, 6:

    in tempore hoc,

    Ter. And. 4, 5, 24:

    in hoc tempore,

    Tac. A. 13, 47:

    in tali tempore,

    Sall. C. 48, 5; Liv. 22, 35; 24, 28 al.:

    in diebus paucis,

    Ter. And. 1, 1, 77:

    in brevi spatio,

    id. Heaut. 5, 2, 2; Suet. Vesp. 4:

    in qua aetate,

    Cic. Brut. 43 fin.:

    in ea aetate,

    Liv. 1, 57:

    in omni aetate,

    Cic. de Sen. 3, 9:

    in aetate, qua jam Alexander orbem terrarum subegisset,

    Suet. Caes. 7:

    qua (sc. Iphigenia) nihil erat in eo quidem anno natum pulchrius,

    in the course of, during the year, Cic. Off. 3, 25, 95 (al. eo quidem anno):

    nihil in vita se simile fecisse,

    id. Verr. 2, 3, 91: nihil in vita vidit calamitatis A. Cluentius. id. Clu. 6, 18:

    in tota vita inconstans,

    id. Tusc. 4, 13, 29.—
    b.
    In tempore, at the right or proper time, in time (Cic. uses only tempore; v. tempus): eccum ipsum video in tempore huc se recipere, Ter. Phorm. 2, 4, 24:

    ni pedites equitesque in tempore subvenissent,

    Liv. 33, 5:

    spreta in tempore gloria interdum cumulatior redit,

    id. 2, 47:

    rebellaturi,

    Tac. A. 12, 50:

    atque adeo in ipso tempore eccum ipsum obviam,

    Ter. And. 3, 2, 52: in tempore, opportune. Nos sine praepositione dicimus tempore et tempori, Don. ad Ter. And. 4, 4, 19.—
    c.
    In praesentia and in praesenti, at present, now, at this moment, under these circumstances:

    sic enim mihi in praesentia occurrit,

    Cic. Tusc. 1, 8, 14:

    vestrae quidem cenae non solum in praesentia, sed etiam postero die jucundae sunt,

    id. ib. 5, 35, 100:

    id quod unum maxime in praesentia desiderabatur,

    Liv. 21, 37:

    haec ad te in praesenti scripsi, ut, etc.,

    for the present, Cic. Fam. 2, 10, 4.—
    d.
    With gerunds and fut. pass. participles, to indicate duration of time, in:

    fit, ut distrahatur in deliberando animus,

    Cic. Off. 1, 3, 9; id. Fam. 2, 6, 2:

    vitiosum esse in dividendo partem in genere numerare,

    id. Fin. 2, 9, 26:

    quod in litteris dandis praeter consuetudinem proxima nocte vigilarat,

    id. Cat. 3, 3, 6:

    ne in quaerendis suis pugnandi tempus dimitteret,

    Caes. B. G. 2, 21:

    in agris vastandis incendiisque faciendis hostibus,

    in laying waste, id. ib. 5, 19:

    in excidenda Numantia,

    Cic. Off. 1, 22, 76:

    cum in immolanda Iphigenia tristis Calchas esset,

    id. Or. 21, 74.—
    C.
    In other relations, where a person or thing is thought of as in a certain condition, situation, or relation, in:

    qui magno in aere alieno majores etiam possessiones habent,

    Cic. Cat. 2, 8, 18:

    se in insperatis repentinisque pecuniis jactare,

    id. Cat. 2, 9, 20:

    Larinum in summo timore omnium cum armatis advolavit,

    id. Clu. 8, 25.—

    So freq., of qualities or states of mind: summa in sollicitudine ac timore Parthici belli,

    Caes. B. C. 3, 31:

    torpescentne dextrae in amentia illa?

    Liv. 23, 9, 7:

    hunc diem perpetuum in laetitia degere,

    Ter. Ad. 4, 1, 5; Cic. Cat. 4, 1, 2:

    in metu,

    Tac. A. 14, 43:

    in voluptate,

    Cic. Fin. 1, 19, 62:

    alicui in amore esse,

    beloved, id. Verr. 2, 4, 1, § 3:

    alicui in amoribus esse,

    id. Att. 6, 1, 12:

    res in invidia erat,

    Sall. J. 25, 5; Liv. 29, 37, 17: sum in expectatione omnium rerum, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 10:

    num... Diogenem Stoicum coegit in suis studiis obmutescere senectus?

    in his studies, Cic. de Sen. 7, 21:

    mirificam cepi voluptatem ex tua diligentia: quod in summis tuis occupationibus mihi tamen rei publicae statum per te notum esse voluisti,

    even in, notwithstanding your great occupations, id. Fam. 3, 11, 4.—

    So freq., of business, employment, occupations, etc.: in aliqua re versari,

    Cic. Verr. 2, 4, 47, § 105:

    similia iis, quae in consilio dixerat,

    Curt. 5, 5, 23:

    in certamine armorum atque in omni palaestra quid satis recte cavetur,

    Quint. 9, 4, 8:

    agi in judiciis,

    id. 11, 1, 78:

    tum vos mihi essetis in consilio,

    Cic. Rep. 3, 18, 28:

    in actione... dicere,

    Quint. 8, 2, 2.—Of an office, magistracy:

    in quo tum magistratu forte Brutus erat,

    Liv. 1, 59, 7; 4, 17, 1:

    in eo magistratu pari diligentia se praebuit,

    Nep. Han. 7, 5 (cf. B. 1. supra):

    in ea ipsa causa fuit eloquentissimus,

    Cic. Brut, 43, 160:

    qui non defendit nec obsistit, si potest, injuriae, tam est in vitio, quam, etc.,

    is in the wrong, acts wrongly, id. Off. 1, 7, 23:

    etsi hoc quidem est in vitio, dissolutionem naturae tam valde perhorrescere,

    is wrong, id. Fin. 5, 11, 31:

    non sunt in eo genere tantae commoditates corporis,

    id. ib. 4, 12, 29; cf.:

    an omnino nulla sit in eo genere distinctio,

    id. Or. 61, 205:

    Drusus erat de praevaricatione absolutus in summa quatuor sententiis,

    on the whole, Cic. Q. Fr. 2, 16; cf.:

    et in omni summa, ut mones, valde me ad otium pacemque converto,

    id. ib. 3, 5, 5;

    but, in summa, sic maxime judex credit, etc.,

    in a word, in fine, Quint. 9, 2, 72; Auct. B. Alex. 71; Just. 37, 1, 8:

    horum (juvenum) inductio in parte simulacrum decurrentis exercitus erat: ex parte elegantioris exercitii quam militaris artis,

    in part, Liv. 44, 9, 5; cf.:

    quod mihi in parte verum videtur,

    Quint. 2, 8, 6:

    patronorum in parte expeditior, in parte difficilior interrogatio est,

    id. 5, 7, 22:

    hoc facere in eo homine consueverunt,

    in the case of, Caes. B. G. 7, 21:

    in furibus aerarii,

    Sall. C. 52, 12:

    Achilles talis in hoste fuit,

    Verg. A. 2, 540:

    in hoc homine saepe a me quaeris, etc.,

    in the case of, Cic. Verr. 2, 3, 3, § 6: in nominibus impiis, Sall. C. 51, 15:

    suspectus et in morte matris fuit,

    Suet. Vit. 14:

    qui praesentes metuunt, in absentia hostes erunt, = absentes,

    Curt. 6, 3, 8 (cf. I. B. c. supra).—Of the meaning of words, etc.:

    non solum in eodem sensu, sed etiam in diverso, eadem verba contra,

    Quint. 9, 3, 36:

    aliter voces aut eaedem in diversa significatione ponuntur,

    id. 9, 3, 69:

    Sallustius in significatione ista non superesse sed superare dicit,

    Gell. 1, 22, 15:

    stips non dicitur in significatione trunci,

    Charis. 1, 18, 39:

    semper in significatione ea hortus,

    Plin. 19, 4, 19, § 50. —
    2.
    In with abl. of adjj. is used with the verbs esse and habere to express quality:

    cum exitus haud in facili essent, i. e. haud faciles,

    Liv. 3, 8, 9:

    adeo moderatio tuendae libertatis in difficili est,

    id. 3, 8, 11; 3, 65, 11; but mostly with adjj. of the first and second declension:

    in obscuro esse, Liv. praef. § 3: in dubio esse,

    id. 2, 3, 1; 3, 19, 8; Ov. H. 19, 174:

    dum in dubiost animus,

    Ter. And. 1, 5, 31; 2, 2, 10:

    in integro esse,

    Cic. Fam. 15, 16, 3; id. Att. 11, 15, 4:

    in incerto esse,

    Liv. 5, 28, 5:

    in obvio esse,

    id. 37, 23, 1:

    in tuto esse,

    id. 38, 4, 10; cf.:

    videre te in tuto,

    Cat. 30, 6:

    in aequo esse,

    Liv. 39, 37, 14; Tac. A. 2, 44:

    in expedito esse,

    Curt. 4, 2, 22:

    in proximo esse,

    Quint. 1, 3, 4:

    in aperto esse,

    Sall. C. 5, 3:

    in promisco esse,

    Liv. 7, 17, 7:

    in augusto esse,

    Cels. 5, 27, 2:

    in incerto haberi,

    Sall. J. 46, 8; Tac. A. 15, 17:

    in levi habitum,

    id. H. 2, 21; cf.:

    in incerto relinquere,

    Liv. 5, 28, 5; Tac. H. 2, 83.
    II.
    With acc.
    A.
    In space, with verbs of motion, into or to a place or thing (rarely with names of towns and small islands;

    v. Zumpt, Gram. § 398): influxit non tenuis quidam e Graecia rivulus in hanc urbem,

    Cic. Rep. 2, 19:

    in Ephesum advenit,

    Plaut. Mil. 2, 1, 35:

    in Epirum venire,

    Cic. Att. 13, 25, 3:

    ibo in Piraeeum, visamque, ecquae advenerit in portum ex Epheso navis mercatoria,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 2: venio ad Piraeea, in quo magis reprehendendus sum, quod... Piraeea scripserim, non Piraeeum, quam in quod addiderim;

    non enim hoc ut oppido praeposui, sed ut loco,

    Cic. Att. 7, 3, 10:

    se contulisse Tarquinios, in urbem Etruriae florentissimam,

    id. Rep. 2, 19:

    remigrare in domum veterem e nova,

    id. Ac. 1, 4, 13:

    cum in sua rura venerunt,

    id. Tusc. 5, 35, 102:

    a te ipso missi in ultimas gentes,

    id. Fam. 15, 9:

    in Ubios legatos mittere,

    Caes. B. G. 4, 11:

    dein Thalam pervenit, in oppidum magnum et opulentum,

    Sall. J. 75, 1:

    Regillum antiquam in patriam se contulerat,

    Liv. 3, 58, 1:

    abire in exercitum,

    Plaut. Am. prol. 102.— With nuntio:

    cum id Zmyrnam in contionem nuntiatum est,

    Tac. A. 4, 56:

    nuntiatur in castra,

    Lact. Most. Pers. 46; cf.:

    allatis in castra nuntiis,

    Tac. H. 4, 32: in manus sumere, tradere, etc., into one's hands:

    iste unumquodque vas in manus sumere,

    Cic. Verr. 2, 4, 27, § 63:

    Falerios se in manus Romanis tradidisse,

    Liv. 5, 27, 3.—Rarely with the verbs ponere, collocare, etc. (pregn., i. e. to bring into... and place there):

    in crimen populo ponere,

    Plaut. Trin. 3, 3, 10:

    ut liberos, uxores suaque omnia in silvas deponerent,

    Caes. B. G. 4, 19:

    duplam pecuniam in thesauros reponi,

    Liv. 29, 19, 7:

    prius me collocavi in arborem,

    Plaut. Aul. 4, 8, 6:

    sororem et propinquas suas nuptum in alias civitates collocasse,

    Caes. B. G. 1, 18.— Motion in any direction, up to, to, into, down to:

    in caelum ascendere,

    Cic. Lael. 23 fin.:

    filium ipse paene in umeros suos extulisset,

    id. de Or. 1, 53, 228:

    tamquam in aram confugitis ad deum,

    up to the altar, id. Tusc. 3, 10, 25:

    Saturno tenebrosa in Tartara misso,

    Ov. M. 1, 113:

    in flumen deicere,

    Cic. Rosc. Am. 25, 70; Nep. Chab. 4, 3.—
    2.
    Denoting mere direction towards a place or thing, and hence sometimes joined with versus, towards:

    quid nunc supina sursum in caelum conspicis,

    Plaut. Cist. 2, 3, 78:

    si in latus aut dextrum aut sinistrum, ut ipsi in usu est, cubat,

    Cels. 2, 3:

    Belgae spectant in septentriones et orientem solem,

    Caes. B. G. 1, 1:

    in orientem Germaniae, in occidentem Hispaniae obtenditur, Gallis in meridiem etiam inspicitur,

    Tac. Agr. 10:

    in laevum prona nixus sedet Inachus urna,

    Stat. Th. 2, 218.—With versus:

    castra ex Biturigibus movet in Arvernos versus,

    towards, Caes. B. G. 7, 8 fin.:

    in Galliam versus movere,

    Sall. C. 56, 4: in [p. 913] ltaliam versus, Front. Strat. 1, 4, 11:

    si in urbem versus venturi erant,

    Plin. Ep. 10, 82. —
    3.
    So of that which is thought of as entering into the mind, memory, etc. (cf. I. A. 2. fin.):

    in memoriam reducere,

    Cic. Inv 1, 52, 98:

    in animum inducere,

    Liv. 27, 9:

    in mentem venire,

    Cic. Fam. 7, 3:

    frequens imitatio transit in mores,

    Quint. 1, 11, 3. —

    Or into a writing or speech: in illam Metellinam orationem addidi quaedam,

    Cic. Att. 1, 13, 5.—
    B.
    In time, into, till, for:

    dormiet in lucem,

    into the daylight, till broad day, Hor. Ep. 1, 18, 34:

    statim e somno, quem plerumque in diem extrahunt, lavantur,

    Tac. G. 22: sermonem in multam noctem produximus, deep into the night, Cic. Rep. Fragm. ap. Arus. Mess. p. 239 Lindem.:

    in multam noctem luxit,

    Suet. Tib. 74:

    si febris in noctem augetur,

    Cels. 7, 27:

    dixit in noctem atque etiam nocte illatis lucernis,

    Plin. Ep. 4, 9, 14:

    indutias in triginta annos impetraverunt,

    for thirty years, Liv. 9, 37, 12; 7, 20, 8:

    nisi id verbum in omne tempus perdidissem,

    forever, Cic. Fam. 5, 15, 1:

    ad cenam hominem in hortos invitavit in posterum diem,

    for the following day, id. Off. 3, 14, 58:

    audistis auctionem constitutam in mensem Januarium,

    id. Agr. 1, 2, 4:

    subito reliquit annum suum seque in annum proximum transtulit,

    id. Mil. 9, 24:

    solis defectiones itemque lunae praedicuntur in multos annos,

    for many years, id. Div. 2, 6, 17:

    postero die Romani ab sole orto in multum diei stetere in acie,

    Liv. 27, 2:

    qui ab matutino tempore duraverunt in occasum,

    Plin. 2, 31, 31, § 99:

    seritur (semen lini) a Kalendis Octobribus in ortum aquilae,

    Col. 2, 10, 17.—With usque:

    neque illi didicerunt haec usque in senectutem,

    Quint. 12, 11, 20:

    in illum usque diem servati,

    id. 8, 3, 68:

    in serum usque patente cubiculo,

    Suet. Oth. 11:

    regnum trahat usque in tempora fati,

    Sil. 11, 392: in posterum (posteritatem) or in futurum, in future, for the future: in praesens, for the present: in perpetuum or in aeternum, forever:

    sancit in posterum, ne quis, etc.,

    Cic. Cat. 4, 5, 10:

    res dilata est in posterum,

    id. Fam. 10, 12, 3:

    video quanta tempestas invidiae nobis, si minus in praesens, at in posteritatem impendeat,

    id. Cat. 1, 9, 22:

    id aegre et in praesentia hi passi et in futurum etiam metum ceperunt,

    Liv. 34, 27, 10; cf.:

    ingenti omnium et in praesens laetitia et in futurum spe,

    id. 30, 17, 1:

    effugis in futurum,

    Tac. H. 1, 71:

    quod eum tibi quaestoris in loco constitueras, idcirco tibi amicum in perpetuum fore putasti?

    Cic. Verr. 2, 1, 30; cf.:

    oppidum omni periculo in perpetuum liberavit,

    id. Fam. 13, 4, 2:

    quae (leges) non in tempus aliquod, sed perpetuae utilitatis causa in aeternum latae sunt,

    Liv. 34, 6, 4: in tempus, for a while, for a short time, for the occasion (postAug.):

    sensit miles in tempus conficta,

    Tac. A. 1, 37:

    ne urbs sine imperio esset, in tempus deligebatur, qui jus redderet,

    id. ib. 6, 11:

    scaena in tempus structa,

    id. ib. 14, 20. —So in diem, for the day, to meet the day's want:

    nihil ex raptis in diem commeatibus superabat,

    Liv. 22, 40, 8:

    rapto in diem frumento,

    id. 4, 10, 1;

    but, cum illa fundum emisset in diem,

    i. e. a fixed day of payment, Nep. Att. 9, 5: in singulos dies, or simply in dies, with comparatives and verbs denoting increase, from day to day, daily:

    vitium in dies crescit,

    Vell. 2, 5, 2:

    in dies singulos breviores litteras ad te mitto,

    Cic. Att. 5, 7:

    qui senescat in dies,

    Liv. 22, 39, 15: in diem, daily:

    nos in diem vivimus,

    Cic. Tusc. 5, 11, 33:

    in diem et horam,

    Hor. S. 2, 6, 47;

    and in horas,

    hourly, id. C. 2, 13, 14; id. S. 2, 7, 10.—
    C.
    In other relations, in which an aiming at, an inclining or striving towards a thing, is conceivable, on, about, respecting; towards, against; for, as; in, to; into:

    id, quod apud Platonem est in philosophos dictum,

    about the philosophers, Cic. Off. 1, 9, 28:

    Callimachi epigramma in Ambraciotam Cleombrotum est,

    id. Tusc. 1, 34, 84; cf.:

    cum cenaret Simonides apud Scopam cecinissetque id car men, quod in eum scripsisset, etc.,

    id. de Or. 2, 86, 352:

    quo amore tandem inflammati esse debemus in ejus modi patriam,

    towards, id. ib. 1, 44, 196:

    in liberos nostros indulgentia,

    id. ib. 2, 40, 168:

    de suis meritis in rem publicam aggressus est dicere,

    id. Or. 38, 133: ita ad impietatem in deos, in homines adjunxit injuriam, against, id. N. D. 3, 34 fin.:

    in dominum quaeri,

    to be examined as a witness against, id. Mil. 22, 60:

    in eos impetum facere,

    id. Att. 2, 22, 1:

    invehi in Thebanos,

    Nep. Epam. 6, 1; id. Tim. 5, 3:

    quaecumque est hominis definitio, una in omnes valet,

    id. Leg. 1, 10, 29:

    num etiam in deos immortales inauspicatam legem valuisse?

    Liv. 7, 6, 11:

    vereor coram in os te laudare amplius,

    to your face, Ter. Ad. 2, 4, 5:

    si in me exerciturus (pugnos), quaeso, in parietem ut primum domes,

    Plaut. Am. 1, 1, 168:

    in puppim rediere rates,

    Luc. 3, 545 Burm. (cf.:

    sic equi dicuntur in frena redire, pulsi in terga recedere, Sulp. ad loc.): Cumis eam vidi: venerat enim in funus: cui funeri ego quoque operam dedi,

    to the funeral, to take charge of the funeral, Cic. Att. 15, 1, B:

    se quisque eum optabat, quem fortuna in id certamen legeret,

    Liv. 21, 42, 2:

    quodsi in nullius mercedem negotia eant, pauciora fore,

    Tac. A. 11, 6:

    haec civitas mulieri redimiculum praebeat, haec in collum, haec in crines,

    Cic. Verr. 2, 3, 33:

    Rhegium quondam in praesidium missa legio,

    Liv. 28, 28; so,

    datae in praesidium cohortes,

    Tac. H. 4, 35: hoc idem significat Graecus ille in eam sententiam versus, to this effect or purport, Cic. Div. 2, 10, 25; cf. id. Fam. 9, 15, 4:

    haec et in eam sententiam cum multa dixisset,

    id. Att. 2, 22:

    qui omnia sic exaequaverunt, ut in utramque partem ita paria redderent, uti nulla selectione uterentur,

    id. Fin. 3, 4, 12:

    in utramque partem disputat,

    on both sides, for and against, id. Off. 3, 23, 89: te rogo, me tibi in omnes partes defendendum putes, Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 10 fin.:

    facillime et in optimam partem cognoscuntur adulescentes, qui se ad claros et sapientes viros contulerunt,

    id. Off. 2, 13, 46:

    cives Romani servilem in modum cruciati et necati,

    in the manner of slaves, Cic. Verr. 1, 5, 13; cf.:

    miserandum in modum milites populi Romani capti, necati sunt,

    id. Prov. Cons. 3, 5:

    senior quidam Veiens vaticinantis in modum cecinit,

    Liv. 5, 15, 4;

    also: domus et villae in urbium modum aedificatae,

    Sall. C. 12, 3:

    perinde ac si in hanc formulam omnia judicia legitima sint,

    Cic. Rosc. Com. 5, 15:

    judicium quin acciperet in ea ipsa verba quae Naevius edebat, non recusasse,

    id. Quint. 20, 63; cf.:

    senatusconsultum in haec verba factum,

    Liv. 30, 43, 9:

    pax data Philippo in has leges est,

    id. 33, 30:

    Gallia omnis divisa est in partes tres,

    Caes. B. G. 1, 1; cf.:

    quae quidem in confirmationem et reprehensionem dividuntur,

    Cic. Part. Or. 9, 33: describebat censores binos in singulas civitates, i. e. for or over each state, id. Verr. 2, 2, 53; cf. id. ib. 2, 4, 26:

    itaque Titurium Tolosae quaternos denarios in singulas vini amphoras portorii nomine exegisse,

    id. Font. 5, 9:

    extulit eum plebs sextantibus collatis in capita,

    a head, for each person, Liv. 2, 33 fin.:

    Macedonibus treceni nummi in capita statutum est pretium,

    id. 32, 17, 2; cf.:

    Thracia in Rhoemetalcen filium... inque liberos Cotyis dividitur (i. e. inter),

    Tac. A. 2, 67.—
    2.
    Of the object or end in view, regarded also as the motive of action or effect:

    non te in me illiberalem, sed me in se neglegentem putabit,

    Cic. Fam. 13, 1, 16:

    neglegentior in patrem,

    Just. 32, 3, 1:

    in quem omnes intenderat curas,

    Curt. 3, 1, 21:

    quos ardere in proelia vidi,

    Verg. A. 2, 347:

    in bellum ardentes,

    Manil. 4, 220:

    nutante in fugam exercitu,

    Flor. 3, 10, 4:

    in hanc tam opimam mercedem agite ( = ut eam vobis paretis, Weissenb. ad loc.),

    Liv. 21, 43, 7:

    certa praemia, in quorum spem pugnarent,

    id. 21, 45, 4:

    in id sors dejecta,

    id. 21, 42, 2:

    in id fide accepta,

    id. 28, 17, 9:

    in spem pacis solutis animis,

    id. 6, 11, 5 et saep.:

    ingrata misero vita ducenda est in hoc, ut, etc.,

    Hor. Epod. 17, 63:

    nec in hoc adhibetur, ut, etc.,

    Sen. Ep. 16, 3:

    alius non in hoc, ut offenderet, facit, id. de Ira, 2, 26, 3: in quod tum missi?

    Just. 38, 3, 4.—So, like ad, with words expressing affections or inclination of the mind:

    in obsequium plus aequo pronus,

    Hor. Ep. 1, 18, 10:

    paratus in res novas,

    Tac. H. 4, 32:

    in utrumque paratus,

    Verg. A. 2, 61.—
    3.
    Of the result of an act or effort:

    denique in familiae luctum atque in privignorum funus nupsit,

    Cic. Clu. 66, 188:

    paratusque miles, ut ordo agminis in aciem adsisteret,

    Tac. A. 2, 16: excisum Euboicae latus ingens rupis in antrum, Verg. A. 6, 42:

    portus ab Euroo fluctu curvatus in arcum,

    id. ib. 3, 533:

    populum in obsequia principum formavit,

    Just. 3, 2, 9:

    omnium partium decus in mercedem conruptum erat,

    Sall. H. 1, 13 Dietsch:

    commutari ex veris in falsa,

    Cic. Fat. 9, 17; 9, 18:

    in sollicitudinem versa fiducia est,

    Curt. 3, 8, 20.—
    4.
    Esp. in the phrase: in gratiam or in honorem, alicujus, in kindness, to show favor, out of good feeling, to show honor, etc., to any one (first in Liv.; cf. Weissenb. ad Liv. 28, 21, 4;

    Krebs, Antibarb. p. 562): in gratiam levium sociorum injuriam facere,

    Liv. 39, 26, 12:

    pugnaturi in gratiam ducis,

    id. 28, 21, 4:

    quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal,

    id. 28, 39, 13; cf. id. 35, 2, 6; 26, 6, 16:

    oratio habita in sexus honorem,

    Quint. 1, 1, 6:

    convivium in honorem victoriae,

    id. 11, 2, 12:

    in honorem Quadratillae,

    Plin. Ep. 7, 24, 7:

    in honorem tuum,

    Sen. Ep. 20, 7; 79, 2; 92, 1; Vell. 2, 41 al.—
    5.
    In the phrase, in rem esse, to be useful, to avail (cf.: e re esse;

    opp.: contra rem esse): ut aequom est, quod in rem esse utrique arbitremur,

    Plaut. Aul. 2, 1, 10:

    si in rem est Bacchidis,

    Ter. Hec. 1, 2, 27; 2, 2, 7:

    hortatur, imperat, quae in rem sunt,

    Liv. 26, 44, 7:

    cetera, quae cognosse in rem erat,

    id. 22, 3, 2; 44, 19, 3:

    in rem fore credens universos adpellare,

    Sall. C. 20, 1; cf.:

    in duas res magnas id usui fore,

    Liv. 37, 15, 7:

    in hos usus,

    Verg. A. 4, 647.—
    6.
    To form adverbial expressions:

    non nominatim, qui Capuae, sed in universum qui usquam coissent, etc.,

    in general, Liv. 9, 26, 8; cf.:

    terra etsi aliquanto specie differt, in universum tamen aut silvis horrida aut paludibus foeda,

    Tac. G. 5:

    in universum aestimanti, etc.,

    id. ib. 6:

    aestate in totum, si fieri potest, abstinendum est (Venere),

    wholly, entirely, Cels. 1, 3 fin.; cf. Col. 2, 1, 2:

    in plenum dici potest, etc.,

    fully, Plin. 16, 40, 79, § 217:

    Marii virtutem in majus celebrare,

    beyond due bounds, Sall. J. 73, 5:

    aliter se corpus habere atque consuevit, neque in pejus tantum, sed etiam in melius,

    for the worse, for the better, Cels. 2, 2:

    in deterius,

    Tac. A. 14, 43:

    in mollius,

    id. ib. 14, 39:

    quid enim est iracundia in supervacuum tumultuante frigidius? Sen. de Ira, 2, 11: civitas saepta muris neque in barbarum corrupta (v. barbarus),

    Tac. A. 6, 42; cf.:

    aucto in barbarum cognomento,

    id. H. 5, 2:

    priusquam id sors cerneret, in incertum, ne quid gratia momenti faceret, in utramque provinciam decerni,

    while the matter was uncertain, Liv. 43, 12, 2:

    nec puer Iliaca quisquam de gente Latinos In tantum spe tollet avos,

    so much, Verg. A. 6, 876:

    in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

    Liv. 22, 27, 4; cf.:

    quaedam (aquae) fervent in tantum, ut non possint esse usui,

    Sen. Q. N. 3, 24:

    viri in tantum boni, in quantum humana simplicitas intellegi potest,

    Vell. 2, 43, 4:

    quippe pedum digitos, in quantum quaeque secuta est, Traxit,

    Ov. M. 11, 71:

    meliore in omnia ingenio animoque quam fortuna usus,

    in all respects, Vell. 2, 13:

    ut simul in omnia paremur,

    Quint. 11, 3, 25:

    in antecessum dare,

    beforehand, Sen. Ep. 118.—
    7.
    Sometimes with esse, habere, etc., in is followed by the acc. (constr. pregn.), to indicate a direction, aim, purpose, etc. (but v. Madvig. Gram. § 230, obs. 2, note, who regards these accusatives as originating in errors of pronunciation); so, esse in potestatem alicujus, to come into and remain in one ' s power: esse in mentem alicui, to come into and be in one ' s mind: esse in conspectum, to appear to and be in sight: esse in usum, to come into use, be used, etc.:

    quod, qui illam partem urbis tenerent, in eorum potestatem portum futurum intellegebant,

    Cic. Verr. 2, 5, 38:

    ut portus in potestatem Locrensium esset,

    Liv. 24, 1, 13; 2, 14, 4:

    eam optimam rem publicam esse duco, quae sit in potestatem optimorum,

    Cic. Leg. 3, 17:

    neque enim sunt motus in nostram potestatem,

    Quint. 6, 2, 29:

    numero mihi in mentem fuit,

    Plaut. Am. 1, 1, 25; cf.:

    ecquid in mentem est tibi?

    id. Bacch. 1, 2, 53:

    nec prius surrexisse ac militibus in conspectum fuisse, quam, etc.,

    Suet. Aug. 16:

    quod satis in usum fuit, sublato, ceterum omne incensum est,

    Liv. 22, 20, 6: ab hospitibus clientibusque suis, ab exteris nationibus, quae in amicitiam populi Romani dicionemque essent, injurias propulsare, Cic. Div. ap. Caecil. 20, 66: adesse in senatum [p. 914] jussit a. d. XIII. Kal. Octobr., id. Phil. 5, 7, 19.—Less freq. with habere: facito in memoriam habeas tuam majorem filiam mihi te despondisse, call or bring to mind, Plaut. Poen. 5, 4, 108:

    M. Minucium magistrum equitum, ne quid rei bellicae gereret, prope in custodiam habitum,

    put in prison, kept in prison, Liv. 22, 25, 6:

    reliquos in custodiam habitos,

    Tac. H. 1, 87.—So rarely with other verbs:

    pollicetur se provinciam Galliam retenturum in senatus populique Romani potestatem,

    Cic. Phil. 3, 4, 8. —
    III.
    In composition, n regularly becomes assimilated to a foll. l, m, or r, and is changed before the labials into m: illabor, immitto, irrumpo, imbibo, impello.—As to its meaning, according as it is connected with a verb of rest or motion, it conveys the idea of existence in a place or thing, or of motion, direction, or inclination into or to a place or thing: inesse; inhibere, inferre, impellere, etc. See Hand, Turs. III. pp. 243- 356.
    2.
    in (before b and p, im; before l, m, and r, the n assimilates itself to these consonants), an inseparable particle [kindred with Sanscr. a-, an-; Gr. a-, an; Goth. and Germ. un-], which negatives the meaning of the noun or participle with which it is connected; Engl. un-, in-, not: impar, unequal: intolerabilis, unbearable, intolerable: immitis, not mild, rude, etc.

    Lewis & Short latin dictionary > in

  • 8 animus

    ănĭmus, i, m. [a Graeco-Italic form of anemos = wind (as ego, lego, of ego, lego); cf. Sanscr. an = to breathe, anas = breath, anilas = wind; Goth. uz-ana = exspiro; Erse, anal = breath; Germ. Unst = a storm (so, sometimes); but Curt. does not extend the connection to AФ, aêmi = to blow; a modification of animus—by making which the Romans took a step in advance of the Greeks, who used hê psuchê for both these ideas—is anima, which has the physical meaning of anemos, so that Cic. was theoretically right, but historically wrong, when he said, ipse animus ab anima dictus est, Tusc. 1, 9, 19; after the same analogy we have from psuchô = to breathe, blow, psuchê = breath, life, soul; from pneô = to breathe, pneuma = air, breath, life, in class. Greek, and = spirit, a spiritual being, in Hellenistic Greek; from spiro = to breathe, blow, spiritus = breath, breeze, energy, high spirit, and poet. and post-Aug. = soul, mind; the Engl. ghost = Germ. Geist may be comp. with Germ. giessen and cheô, to pour, and for this interchange of the ideas of gases and liquids, cf. Sol. 22: insula adspiratur freto Gallico, is flowed upon, washed, by the Gallic Strait; the Sanscr. atman = breath, soul, with which comp. aytmê = breath; Germ. Odem = breath, and Athem = breath, soul, with which group Curt. connects auô, aêmi; the Heb. = breath, life, soul; and = breath, wind, life, spirit, soul or mind].
    I.
    In a general sense, the rational soul in man (in opp. to the body, corpus, and to the physical life, anima), hê psuchê:

    humanus animus decerptus ex mente divina,

    Cic. Tusc. 5, 13, 38:

    Corpus animum praegravat, Atque affixit humo divinae particulam aurae,

    Hor. S. 2, 2, 77:

    credo deos immortales sparsisse animos in corpora humana, ut essent qui terras tuerentur etc.,

    Cic. Sen. 21, 77:

    eas res tueor animi non corporis viribus,

    id. ib. 11, 38; so id. Off. 1, 23, 79:

    quae (res) vel infirmis corporibus animo tamen administratur,

    id. Sen. 6, 15; id. Off. 1, 29, 102:

    omnes animi cruciatus et corporis,

    id. Cat. 4, 5, 10:

    levantes Corpus et animum,

    Hor. Ep. 2, 1, 141:

    formam et figuram animi magis quam corporis complecti,

    Tac. Agr. 46; id. H. 1, 22:

    animi validus et corpore ingens,

    id. A. 15, 53:

    Aristides primus animum pinxit et sensus hominis expressit, quae vocantur Graece ethe, item perturbationes,

    first painted the soul, put a soul into his figures, Plin. 35, 10, 36, § 98 (cf.:

    animosa signa,

    life-like statues, Prop. 4, 8, 9): si nihil esset in eo (animo), nisi id, ut per eum viveremus, i. e. were it mere anima, Cic. Tusc. 1, 24, 56:

    Singularis est quaedam natura atque vis animi, sejuncta ab his usitatis notisque naturis, i. e. the four material elements,

    id. ib. 1, 27, 66: Neque nos corpora sumus. Cum igitur nosce te dicit, hoc dicit, nosce animum tuum, id. ib. 1, 22, 52:

    In quo igitur loco est (animus)? Credo equidem in capite,

    id. ib. 1, 29, 70:

    corpora nostra, terreno principiorum genere confecta, ardore animi concalescunt,

    derive their heat from the fiery nature of the soul, id. ib. 1, 18, 42:

    Non valet tantum animus, ut se ipsum ipse videat: at, ut oculus, sic animus, se non videns alia cernit,

    id. ib. 1, 27, 67: foramina illa ( the senses), quae patent ad animum a corpore, callidissimo artificio natura fabricata est, id. ib. 1, 20, 47: dum peregre est animus sine corpore velox, independently of the body, i. e. the mind roaming in thought, Hor. Ep. 1, 12, 13:

    discessus animi a corpore,

    Cic. Tusc. 1, 9, 18; 1, 30, 72:

    cum nihil erit praeter animum,

    when there shall be nothing but the soul, when the soul shall be disembodied, id. ib. 1, 20, 47; so,

    animus vacans corpore,

    id. ib. 1, 22, 50; and:

    animus sine corpore,

    id. ib. 1, 22, 51:

    sine mente animoque nequit residere per artus pars ulla animai,

    Lucr. 3, 398 (for the pleonasm here, v. infra, II. A. 1.):

    Reliquorum sententiae spem adferunt posse animos, cum e corporibus excesserint in caelum pervenire,

    Cic. Tusc. 1, 11, 24:

    permanere animos arbitramur consensu nationum omnium,

    id. ib. 1, 16, 36:

    Pherecydes primus dixit animos esse hominum sempiternos,

    id. ib. 1, 16, 38:

    Quod ni ita se haberet, ut animi immortales essent, haud etc.,

    id. Sen. 23, 82: immortalitas animorum, id. ib. 21, 78; id. Tusc. 1, 11, 24; 1, 14, 30:

    aeternitas animorum,

    id. ib. 1, 17, 39; 1, 22, 50 (for the plur. animorum, in this phrase, cf. Cic. Sen. 23, 84); for the atheistic notions about the soul, v. Lucr. bk. iii.—
    II.
    In a more restricted sense, the mind as thinking, feeling, willing, the intellect, the sensibility, and the will, acc. to the almost universally received division of the mental powers since the time of Kant (Diog. Laert. 8, 30, says that Pythagoras divided hê psuchê into ho nous, hai phrenes, and ho thumos; and that man had ho nous and ho thumos in common with other animals, but he alone had hai phrenes. Here ho nous and ho thumos must denote the understanding and the sensibility, and hai phrenes, the reason. Plutarch de Placit. 4, 21, says that the Stoics called the supreme faculty of the mind (to hêgemonikon tês psuchês) ho logismos, reason. Cic. sometimes speaks of a twofold division; as, Est animus in partes tributus duas, quarum altera rationis est particeps, altera expers (i. e. to logistikon and to alogon of Plato; cf. Tert. Anim. 16), i. e. the reason or intellect and the sensibility, Tusc. 2, 21, 47; so id. Off. 1, 28, 101; 1, 36, 132; id. Tusc 4, 5, 10; and again of a threefold; as, Plato triplicem finxit animum, cujus principatum, id est rationem in capite sicut in arce posuit, et duas partes ( the two other parts) ei parere voluit, iram et cupiditatem, quas locis disclusit; iram in pectore, cupiditatem subter praecordia locavit, i. e. the reason or intellect, and the sensibility here resolved into desire and aversion, id. ib. 1, 10, 20; so id. Ac. 2, 39, 124. The will, hê boulêsis, voluntas, arbitrium, seems to have been sometimes merged in the sensibility, ho thumos, animus, animi, sensus, and sometimes identified with the intellect or reason, ho nous, ho logismos, mens, ratio).
    A.
    1.. The general power of perception and thought, the reason, intellect, mind (syn.: mens, ratio, ingenium), ho nous:

    cogito cum meo animo,

    Plaut. Most. 3, 2, 13; so Ter. Ad. 3, 4, 55:

    cum animis vestris cogitare,

    Cic. Agr. 2, 24:

    recordari cum animo,

    id. Clu. 25, 70;

    and without cum: animo meditari,

    Nep. Ages. 4, 1; cf. id. Ham. 4, 2:

    cogitare volvereque animo,

    Suet. Vesp. 5:

    animo cogitare,

    Vulg. Eccli. 37, 9:

    statuere apud animum,

    Liv. 34, 2:

    proposui in animo meo,

    Vulg. Eccli. 1, 12:

    nisi me animus fallit, hi sunt, etc.,

    Plaut. Men. 5, 9, 23:

    in dubio est animus,

    Ter. And. 1, 5, 31; id. ib. prol. 1; cf. id. ib. 1, 1, 29:

    animum ad se ipsum advocamus,

    Cic. Tusc. 1, 31, 75:

    lumen animi, ingenii consiliique tui,

    id. Rep. 6, 12 al. —

    For the sake of rhet. fulness, animus often has a synonym joined with it: Mens et animus et consilium et sententia civitatis posita est in legibus,

    Cic. Clu. 146:

    magnam cui mentem animumque Delius inspirat vates,

    Verg. A. 6, 11:

    complecti animo et cogitatione,

    Cic. Off. 1, 32, 117; id. de Or. 1, 2, 6:

    animis et cogitatione comprehendere,

    id. Fl. 27, 66:

    cum omnia ratione animoque lustraris,

    id. Off. 1, 17, 56:

    animorum ingeniorumque naturale quoddam quasi pabulum consideratio naturae,

    id. Ac. 2, 41, 127.—Hence the expressions: agitatio animi, attentio, contentio; animi adversio; applicatio animi; judicium, opinio animorum, etc. (v. these vv.); and animum advertere, adjungere, adplicare, adpellere, inducere, etc. (v. these vv.).—
    2.
    Of particular faculties of mind, the memory:

    etiam nunc mihi Scripta illa dicta sunt in animo Chrysidis,

    Ter. And. 1, 5, 46:

    An imprimi, quasi ceram, animum putamus etc. (an idea of Aristotle's),

    Cic. Tusc. 1, 25, 61:

    ex animo effluere,

    id. de Or. 2, 74, 300: omnia fert aetas, animum quoque;

    ... Nunc oblita mihi tot carmina,

    Verg. E. 9, 51.—
    3.
    Consciousness (physically considered) or the vital power, on which consciousness depends ( = conscientia, q. v. II. A., or anima, q. v. II. E.):

    vae miserae mihi. Animo malest: aquam velim,

    I'm fainting, my wits are going, Plaut. Am. 5, 1, 6; id. Curc. 2, 3, 33:

    reliquit animus Sextium gravibus acceptis vulneribus,

    Caes. B. G. 6, 38:

    Una eademque via sanguis animusque sequuntur,

    Verg. A. 10, 487:

    animusque reliquit euntem,

    Ov. M. 10, 459:

    nisi si timor abstulit omnem Sensum animumque,

    id. ib. 14, 177:

    linqui deinde animo et submitti genu coepit,

    Curt. 4, 6, 20: repente animo linqui solebat, Suet. Caes. 45:

    ad recreandos defectos animo puleio,

    Plin. 20, 14, 54, § 152.—
    4.
    The conscience, in mal. part. (v. conscientia, II. B. 2. b.):

    cum conscius ipse animus se remordet,

    Lucr. 4, 1135:

    quos conscius animus exagitabat,

    Sall. C. 14, 3:

    suae malae cogitationes conscientiaeque animi terrent,

    Cic. Sex. Rosc. 67.—
    5.
    In Plaut. very freq., and once also in Cic., meton. for judicium, sententia, opinion, judgment; mostly meo quidem animo or meo animo, according to my mind, in my opinion, Plaut. Men. 1, 3, 17:

    e meo quidem animo aliquanto facias rectius, si, etc.,

    id. Aul. 3, 6, 3:

    meo quidem animo, hic tibi hodie evenit bonus,

    id. Bacch. 1, 1, 69; so id. Aul. 3, 5, 4; id. Curc. 4, 2, 28; id. Bacch. 3, 2, 10; id. Ep. 1, 2, 8; id. Poen. 1, 2, 23; id. Rud. 4, 4, 94; Cic. Sest. 22:

    edepol lenones meo animo novisti,

    Plaut. Curc. 4, 2, 19:

    nisi, ut meus est animus, fieri non posse arbitror,

    id. Cist. 1, 1, 5 (cf.:

    EX MEI ANIMI SENTENTIA,

    Inscr. Orell. 3665:

    ex animi tui sententia,

    Cic. Off. 3, 29, 108).—
    6.
    The imagination, the fancy (for which Cic. often uses cogitatio, as Ac. 2, 15, 48):

    cerno animo sepultam patriam, miseros atque insepultos acervos civium,

    Cic. Cat. 4, 6, 11:

    fingere animo jubebat aliquem etc.,

    id. Sen. 12, 41: Fingite animis;

    litterae enim sunt cogitationes nostrae, et quae volunt, sic intuentur, ut ea cernimus, quae videmus,

    id. Mil. 29, 79:

    Nihil animo videre poterant,

    id. Tusc. 1, 16, 38.—
    B.
    The power of feeling, the sensibility, the heart, the feelings, affections, inclinations, disposition, passions (either honorable or base; syn.: sensus, adfectus, pectus, cor), ho thumos.
    1.
    a.. In gen., heart, soul, spirit, feeling, inclination, affection, passion: Medea, animo aegra, amore saevo saucia, Enn. ap. Auct. ad Her. 2, 22 (cf. Plaut. Truc. 2, 7, 36:

    animo hercle homo suo est miser): tu si animum vicisti potius quam animus te, est quod gaudeas, etc.,

    Plaut. Trin. 2, 2, 27 -29:

    harum scelera et lacrumae confictae dolis Redducunt animum aegrotum ad misericordiam,

    Ter. And. 3, 3, 27:

    Quo gemitu conversi animi (sunt),

    Verg. A. 2, 73:

    Hoc fletu concussi animi,

    id. ib. 9, 498;

    4, 310: animum offendere,

    Cic. Lig. 4; id. Deiot. 33; so Vulg. Gen. 26, 35.—Mens and animus are often conjoined and contrasted, mind and heart (cf. the Homeric kata phrena kai kata thumon, in mind and heart): mentem atque animum delectat suum, entertains his mind and delights his heart, Enn. ap. Gell. 19, 10:

    Satin tu sanus mentis aut animi tui?

    Plaut. Trin. 2, 4, 53:

    mala mens, malus animus,

    bad mind, bad heart, Ter. And. 1, 1, 137:

    animum et mentem meam ipsa cogitatione hominum excellentium conformabam,

    Cic. Arch. 6, 14:

    Nec vero corpori soli subveniendum est, sed menti atque animo multo magis,

    id. Sen. 11, 36:

    ut omnium mentes animosque perturbaret,

    Caes. B. G. 1, 39; 1, 21:

    Istuc mens animusque fert,

    Hor. Ep. 1, 14, 8:

    Stare Socrates dicitur tamquam quodam recessu mentis atque animi facto a corpore,

    Gell. 2, 1; 15, 2, 7.—

    And very rarely with this order inverted: Jam vero animum ipsum mentemque hominis, etc.,

    Cic. N. D. 2, 59, 147:

    mente animoque nobiscum agunt,

    Tac. G. 29:

    quem nobis animum, quas mentes imprecentur,

    id. H. 1, 84;

    and sometimes pleon. without such distinction: in primis regina quietum Accipit in Teucros animum mentemque benignam,

    a quiet mind and kindly heart, Verg. A. 1, 304; so,

    pravitas animi atque ingenii,

    Vell. 2, 112, 7 (for mens et animus, etc., in the sense of thought, used as a pleonasm, v. supra, II. A. 1.):

    Verum animus ubi semel se cupiditate devinxit mala, etc.,

    Ter. Heaut. 1, 2, 34:

    animus perturbatus et incitatus nec cohibere se potest, nec quo loco vult insistere,

    Cic. Tusc. 4, 18, 41:

    animum comprimit,

    id. ib. 2, 22, 53:

    animus alius ad alia vitia propensior,

    id. ib. 4, 37, 81; id. ad Q. Fr. 1, 1:

    sed quid ego hic animo lamentor,

    Enn. Ann. 6, 40:

    tremere animo,

    Cic. ad Q. Fr. 1, 1, 4:

    ingentes animo concipit iras,

    Ov. M. 1, 166:

    exsultare animo,

    id. ib. 6, 514.—So often ex animo, from the heart, from the bottom of one's heart, deeply, truly, sincerely:

    Paulum interesse censes ex animo omnia facias an de industria?

    from your heart or with some design, Ter. And. 4, 4, 55; id. Ad. 1, 1, 47:

    nisi quod tibi bene ex animo volo,

    id. Heaut. 5, 2, 6: verbum [p. 124] ex animo dicere, id. Eun. 1, 2, 95:

    sive ex animo id fit sive simulate,

    Cic. N. D. 2, 67, 168:

    majore studio magisve ex animo petere non possum,

    id. Fam. 11, 22:

    ex animo vereque diligi,

    id. ib. 9, 6, 2:

    ex animo dolere,

    Hor. A. P. 432:

    quae (gentes) dederunt terram meam sibi cum gaudio et toto corde et ex animo,

    Vulg. Ezech. 36, 5; ib. Eph. 6, 6; ib. 1 Pet. 5, 3.—And with gen.
    (α).
    With verbs:

    Quid illam miseram animi excrucias?

    Plaut. Mil. 4, 2, 76; 4, 6, 65:

    Antipho me excruciat animi,

    Ter. Phorm. 1, 4, 10:

    discrucior animi,

    id. Ad. 4, 4, 1:

    in spe pendebit animi,

    id. Heaut. 4, 4, 5: juvenemque animi miserata repressit, pitying him in her heart, thumôi phileousa te kêdomenê te (Hom. Il. 1, 196), Verg. A. 10, 686.—
    (β).
    With adjj.:

    aeger animi,

    Liv. 1, 58; 2, 36; 6, 10; Curt. 4, 3, 11; Tac. H. 3, 58:

    infelix animi,

    Verg. A. 4, 529:

    felix animi,

    Juv. 14, 159:

    victus animi,

    Verg. G. 4, 491:

    ferox animi,

    Tac. A. 1, 32:

    promptus animi,

    id. H. 2, 23:

    praestans animi,

    Verg. A. 12, 19:

    ingens animi,

    Tac. A. 1, 69 (for this gen. v. Ramsh. Gr. p. 323; Key, § 935; Wagner ad Plaut. Aul. v. 105; Draeger, Hist. Synt. I. p. 443).—
    b.
    Meton., disposition, character (so, often ingenium): nimis paene animo es Molli, Pac. ap. Cic. Tusc. 2, 21, 49:

    animo audaci proripit sese,

    Pac. Trag. Rel. p. 109 Rib.:

    petulans protervo, iracundo animo,

    Plaut. Bacch. 4, 3, 1; id. Truc. 4, 3, 1:

    ubi te vidi animo esse omisso (omisso = neglegenti, Don.),

    Ter. Heaut. 5, 2, 9; Cic. Fam. 2. 17 fin.:

    promptus animus vester,

    Vulg. 2 Cor. 9, 2: animis estis simplicibus et mansuetis nimium creditis unicuique, Auct. ad Her. 4, 37:

    eorum animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

    Sall. C. 14, 5:

    Hecabe, Non oblita animorum, annorum oblita suorum,

    Ov. M. 13, 550:

    Nihil est tam angusti animi tamque parvi, quam amare divitias,

    Cic. Off. 1, 20, 68:

    sordidus atque animi parvi,

    Hor. S. 1, 2, 10; Vell. 2, 25, 3:

    Drusus animi fluxioris erat,

    Suet. Tib. 52.—
    2.
    In particular, some one specific emotion, inclination, or passion (honorable or base; in this signif., in the poets and prose writers, very freq. in the plur.). —
    a.
    Courage, spirit:

    ibi nostris animus additus est,

    Plaut. Am. 1, 1, 94; cf. Ter. Heaut. 3, 2, 31; id. And. 2, 1, 33:

    deficiens animo maesto cum corde jacebat,

    Lucr. 6, 1232:

    virtute atque animo resistere,

    Cic. Fam. 5, 2, 8:

    fac animo magno fortique sis,

    id. ib. 6, 14 fin.:

    Cassio animus accessit, et Parthis timor injectus est,

    id. Att. 5, 20, 3:

    nostris animus augetur,

    Caes. B. G. 7, 70:

    mihi in dies magis animus accenditur,

    Sall. C. 20, 6; Cic. Att. 5, 18; Liv. 8, 19; 44, 29:

    Nunc demum redit animus,

    Tac. Agr. 3:

    bellica Pallas adest, Datque animos,

    Ov. M. 5, 47:

    pares annis animisque,

    id. ib. 7, 558:

    cecidere illis animique manusque,

    id. ib. 7, 347 (cf.:

    tela viris animusque cadunt,

    id. F. 3, 225) et saep.—Hence, bono animo esse or uti, to be of good courage, Varr. R. R. 2, 5, 5: Am. Bono animo es. So. Scin quam bono animo sim? Plaut. Am. 22, 39:

    In re mala animo si bono utare, adjuvat,

    id. Capt. 2, 1, 9:

    bono animo fac sis,

    Ter. Ad. 3, 5, 1:

    quin tu animo bono es,

    id. ib. 4, 2, 4:

    quare bono animo es,

    Cic. Att. 5, 18; so Vulg. 2 Macc. 11, 26; ib. Act. 18, 25;

    so also, satis animi,

    sufficient courage, Ov. M. 3, 559.—Also for hope:

    magnus mihi animus est, hodiernum diem initium libertatis fore,

    Tac. Agr, 30.— Trop., of the violent, stormy motion of the winds of AEolus:

    Aeolus mollitque animos et temperat iras,

    Verg. A. 1, 57.—Of a top:

    dant animos plagae,

    give it new force, quicker motion, Verg. A. 7, 383.—

    Of spirit in discourse: in Asinio Pollione et consilii et animi satis,

    Quint. 10, 1, 113. —
    b.
    Haughtiness, arrogance, pride: quae civitas est in Asia, quae unius tribuni militum animos ac spiritus capere possit? can bear the arrogance and pride, etc., Cic. Imp. Pomp. 22, 66:

    jam insolentiam noratis hominis: noratis animos ejus ac spiritus tribunicios,

    id. Clu. 39, 109; so id. Caecin. 11 al.; Ov. Tr. 5, 8, 3 (cf.:

    quia paululum vobis accessit pecuniae, Sublati animi sunt,

    Ter. Hec. 3, 5, 56).—
    c.
    Violent passion, vehemence, wrath:

    animum vincere, iracundiam cohibere, etc.,

    Cic. Marcell. 3:

    animum rege, qui nisi paret Imperat,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    qui dominatur animo suo,

    Vulg. Prov. 16, 32.—So often in plur.; cf hoi thumoi: ego meos animos violentos meamque iram ex pectore jam promam, Plaut. Truc. 2, 7, 43:

    vince animos iramque tuam,

    Ov. H. 3, 85; id. M. 8, 583; Prop. 1, 5, 12:

    Parce tuis animis, vita, nocere tibi,

    id. 2, 5, 18:

    Sic longius aevum Destruit ingentes animos,

    Luc. 8, 28:

    coeunt sine more, sine arte, Tantum animis iraque,

    Stat. Th. 11, 525 al. —
    d.
    Moderation, patience, calmness, contentedness, in the phrase aequus animus, an even mind:

    si est animus aequos tibi,

    Plaut. Aul. 2, 2, 10; id. Rud. 2, 3, 71; Cic. Rosc. Am. 50, 145; and often in the abl., aequo animo, with even mind, patiently, etc.:

    aequo animo ferre,

    Ter. And. 2, 3, 23; Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Sen. 23, 84; Nep. Dion. 6, 4; Liv. 5, 39:

    aequo animo esse,

    Vulg. 3 Reg. 21, 7; ib. Judith, 7, 23: Aequo animo est? of merry heart (Gr. euthumei), ib. Jac. 5, 13:

    animis aequis remittere,

    Cic. Clu. 2, 6:

    aequiore animo successorem opperiri,

    Suet. Tib. 25:

    haud aequioribus animis audire,

    Liv. 23, 22: sapientissimus quisque aequissimo animo moritur; stultissimus iniquissimo. Cic. Sen. 23, 83; so id. Tusc. 1, 45, 109; Sall. C. 3, 2; Suet. Aug. 56:

    iniquo animo,

    Att. Trag. Rel. p. 150 Rib.; Cic. Tusc. 2, 2, 5; Quint. 11, 1, 66.—
    e.
    Agreeable feeling, pleasure, delight:

    cubat amans animo obsequens,

    Plaut. Am. 1, 1, 134:

    indulgent animis, et nulla quid utile cura est,

    Ov. M. 7, 566; so, esp. freq.: animi causa (in Plaut. once animi gratia), for the sake of amusement, diversion (cf.:

    haec (animalia) alunt animi voluptatisque causa,

    Caes. B. G. 5, 12):

    Post animi causa mihi navem faciam,

    Plaut. Rud. 4, 2, 27; so id. Trin. 2, 2, 53; id. Ep. 1, 1, 43:

    liberare fidicinam animi gratia,

    id. ib. 2, 2, 90:

    qui illud animi causa fecerit, hunc praedae causa quid facturum putabis?

    Cic. Phil. 7, 6:

    habet animi causa rus amoenum et suburbanum,

    id. Rosc. Am. 46 Matth.; cf. id. ib. § 134, and Madv. ad Cic. Fin. 2, 17, 56; Cic. Fam. 7, 2:

    Romanos in illis munitionibus animine causa cotidie exerceri putatis?

    Caes. B. G. 7, 77; Plin. praef. 17 Sill.—
    f.
    Disposition toward any one:

    hoc animo in nos esse debebis, ut etc.,

    Cic. Fam. 2, 1 fin.:

    meus animus erit in te semper, quem tu esse vis,

    id. ib. 5, 18 fin.:

    qui, quo animo inter nos simus, ignorant,

    id. ib. 3, 6; so id. ib. 4, 15;

    5, 2: In quo in primis quo quisque animo, studio, benevolentia fecerit, ponderandum est,

    id. Off. 1, 15, 49:

    quod (Allobroges) nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

    to be well disposed, Caes. B. G. 1, 6 fin. —In the pregn. signif. of kind, friendly feeling, affection, kindness, liberality:

    animum fidemque praetorianorum erga se expertus est,

    Suet. Oth. 8:

    Nec non aurumque animusque Latino est,

    Verg. A. 12, 23.—Hence, meton., of a person who is loved, my heart, my soul:

    salve, anime mi,

    Plaut. Curc. 1, 2, 3:

    da, meus ocellus, mea rosa, mi anime, da, mea voluptas,

    id. As. 3, 3, 74; so id. ib. 5, 2, 90; id. Curc. 1, 3, 9; id. Bacch. 1, 1, 48; id. Most. 1, 4, 23; id. Men. 1, 3, 1; id. Mil. 4, 8, 20; id. Rud. 4, 8, 1; Ter. Eun. 1, 2, 15 et saep. —
    C.
    The power of willing, the will, inclination, desire, purpose, design, intention (syn.: voluntas, arbitrium, mens, consilium, propositum), hê boulêsis:

    qui rem publicam animo certo adjuverit,

    Att. Trag Rel. p. 182 Rib.:

    pro inperio tuo meum animum tibi servitutem servire aequom censui,

    Plaut. Trin. 2, 2, 23:

    Ex animique voluntate id procedere primum,

    goes forth at first from the inclination of the soul, Lucr. 2, 270; so,

    pro animi mei voluntate,

    Cic. Fam. 5, 20, 8 (v. Manut. ad h.l.):

    teneo, quid animi vostri super hac re siet,

    Plaut. Am. prol. 58; 1, 1, 187:

    Nam si semel tuom animum ille intellexerit, Prius proditurum te etc.,

    Ter. Heaut. 3, 1, 69:

    Prius quam tuom ut sese habeat animum ad nuptias perspexerit,

    id. And. 2, 3, 4:

    Sin aliter animus voster est, ego etc.,

    id. Ad. 3, 4, 46:

    Quid mi istaec narras? an quia non audisti, de hac re animus meus ut sit?

    id. Hec. 5, 2, 19:

    qui ab auro gazaque regia manus, oculos, animum cohibere possit,

    Cic. Imp. Pomp. 66:

    istum exheredare in animo habebat,

    id. Rosc. Am. 18, 52: nobis crat in animo Ciceronem ad Caesarem mittere, we had it in mind to send, etc., id. Fam. 14, 11; Serv. ad Cic. ib. 4, 12:

    hostes in foro constiterunt, hoc animo, ut, etc.,

    Caes. B. G. 7, 28:

    insurrexerunt uno animo in Paulum,

    with one mind, Vulg. Act. 18, 12; 19, 29: persequi Jugurtham animus ardebat, Sall. J. 39, 5 Gerlach (others, animo, as Dietsch); so id. de Rep. Ord. 1, 8: in nova fert an mus mutatas dicere formas, my mind inclines to tell of, etc., Ov. M. 1, 1.—Hence, est animus alicui, with inf., to have a mind for something, to aim at, etc.:

    omnibus unum Opprimere est animus,

    Ov. M. 5, 150:

    Sacra Jovi Stygio perficere est animus,

    Verg. A. 4, 639:

    Fuerat animus conjuratis corpus occisi in Tiberim trahere,

    Suet. Caes. 82 fin.; id. Oth. 6; cf. id. Calig. 56.—So, aliquid alicui in animo est, with inf., Tac. G. 3.—So, inducere in animum or animum, to resolve upon doing something; v. induco.—
    D.
    Trop., of the principle of life and activity in irrational objects, as in Engl. the word mind is used.
    1.
    Of brutes:

    in bestiis, quarum animi sunt rationis expertes,

    whose minds, Cic. Tusc. 1, 33, 80:

    Sunt bestiae, in quibus etiam animorum aliqua ex parte motus quosdam videmus,

    id. Fin. 5, 14, 38:

    ut non inscite illud dictum videatur in sue, animum illi pecudi datum pro sale, ne putisceret,

    id. ib. 5, 13, 38, ubi v. Madv.:

    (apes Ingentes animos angusto in pectore versant,

    Verg. G. 4, 83:

    Illiusque animos, qui multos perdidit unus, Sumite serpentis,

    Ov. M. 3, 544:

    cum pecudes pro regionis caelique statu et habitum corporis et ingenium animi et pili colorem gerant,

    Col. 6, 1, 1:

    Umbria (boves progenerat) vastos nec minus probabiles animis quam corporibus,

    id. 6, 1, 2 si equum ipsum nudum et solum corpus ejus et animum contemplamur, App. de Deo Socr. 23 (so sometimes mens:

    iniquae mentis asellus,

    Hor. S. 1, 9, 20).—
    2.
    Of plants:

    haec quoque Exuerint silvestrem animum, i. e. naturam, ingenium,

    their wild nature, Verg. G. 2, 51.—
    III.
    Transf. Of God or the gods, as we say, the Divine Mind, the Mind of God:

    certe et deum ipsum et divinum animum corpore liberatum cogitatione complecti possumus,

    Cic. Tusc. 1, 22, 51 (so mens, of God, id. ib. 1, 22, 66; id. Ac. 2, 41, 126):

    Tantaene animis caelestibus irae?

    Verg. A. 1, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > animus

  • 9 adduco

    ad-dūco, xi, ctum, 3, v. a. (adduce for adduc, Plaut. Poen. 1, 3, 15; Ter. Ph. 2, 1, 29; Afr. ap. Non. 174, 32:

    adduxti for adduxisti,

    Ter. Heaut. 4, 6, 15; id. Eun. 4, 7, 24:

    adduxe = adduxisse,

    Plaut. Rud. 4, 4, 3), to lead to, to bring or convey to, draw to any place or to one's self (opp. abduco, q. v.; syn.: adfero, apporto, adveho, induco).
    I.
    Lit.:

    quaeso, quī possim animum bonum habere, qui te ad me adducam domum,

    Plaut. Ps. 3, 2, 78:

    ille alter venit, quem secum adduxit Parmenio,

    Ter. Eun. 4, 4, 27; Afr. ap. Non. 174, 32: quos secum Mitylenis Cratippus adduxit, Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 5:

    Demetrius Epimachum secum adduxit,

    Vitr. 10, 22, 262.—With ad:

    ad lenam,

    Plaut. As. 5, 2, 65; cf. id. Mil. 3, 1, 193: ad cenam, Lucil. ap. Non. 159, 25 (cf.:

    abduxi ad cenam,

    Ter. Heaut. 1, 2 [p. 32] 9):

    adduxit ea ad Adam,

    Vulg. Gen. 2, 19; ib. Marc. 14, 53.—Or with a local adv.:

    tu istos adduce intro,

    Plaut. Poen. 5, 3, 54:

    quia te adducturam huc dixeras eumpse non eampse,

    id. Truc. 1, 2, 31; so Ter. And. 5, 3, 29:

    adduc huc filium tuum,

    Vulg. Luc. 9, 41. —
    2.
    In gen., without regard to the access. idea of accompanying, to lead or bring a person or thing to a place, to take or conduct from one place to another (of living beings which have the power of motion, while affero is properly used of things: attuli hunc. Pseud. Quid? attulisti? Ca. Adduxi volui dicere, Plaut. Ps. 2, 4, 21).—So of conducting an army:

    exercitum,

    Cic. Att. 7, 9:

    aquam,

    to lead to, id. Cael. 14.—With in:

    gentes feras in Italiam,

    Cic. Att. 8, 11, 2; cf. Oud. ad Caes. B. G. 4, 22, and Auct. B. G. 8, 35:

    in judicium adductus,

    Cic. Rosc. Am. 10, 28:

    adducta res in judicium est,

    id. Off. 3, 16, 67; so id. Clu. 17.—With dat.:

    puero nutricem adducit,

    Ter. Hec. 5, 2, 4:

    qui ex Gallia pueros venales isti adducebat,

    Cic. Quint. 6.— Poet. with acc.:

    Diae telluris ad oras applicor et dextris adducor litora remis,

    Ov. M. 3, 598 (cf. advertor oras Scythicas, id. ib. 5, 649, and Rudd. II. p. 327):

    adducere ad populum, i. e. in judicium populi vocare,

    Cic. Agr. 2, 6.—Of a courtesan, to procure:

    puero scorta,

    Nep. Dion, 5:

    paelicem,

    Ov. Fast. 3, 483.— Poet. also of a place, which is, as it were, brought near. Thus Hor. in describing the attractions of his Sabine farm: dicas adductum propius frondere Tarentum, Ep. 1, 16, 11.—
    B.
    Esp.
    1.
    To bring a thing to a destined place by drawing or pulling, to draw or pull to one's self:

    tormenta eo graviores emissiones habent, quo sunt contenta atque adducta vehementius,

    Cic. Tusc. 2, 24:

    adducto arcu,

    Verg. A. 5, 507; so,

    adducta sagitta,

    id. ib. 9, 632:

    utque volat moles, adducto concita nervo,

    Ov. M. 8, 357:

    adducta funibus arbor corruit,

    id. ib. 775:

    funem,

    Caes. B. G. 3, 14: so Luc. 3, 700:

    colla parvis lacertis,

    Ov. M. 6, 625:

    equos,

    id. Fast. 6, 586.—Hence trop.:

    habenas amicitiae,

    to tighten, Cic. Lael. 13, 45; cf. Verg. A. 9, 632, and 1, 63.—
    2.
    Of the skin or a part of the body, to draw up, wrinkle, contract:

    adducit cutem macies,

    wrinkles the skin, Ov. M. 3, 397:

    sitis miseros adduxerat artus,

    Verg. G. 3, 483; so, frontem (opp. remittere), to contract:

    interrogavit, quae causa frontis tam adductae?

    a brow so clouded? Quint. 10, 3, 13; so Sen. Benef. 1, 1.
    II.
    Fig.
    A.
    To bring a person or thing into a certain condition; with ad or in:

    numquam animum quaesti gratiā ad malas adducam partīs,

    Ter. Hec. 5, 3, 38:

    rem adduci ad interregnum,

    Cic. Att. 7, 9:

    ad arbitrium alterius,

    id. Fam. 5, 20:

    ad suam auctoritatem,

    id. Deiot. 10, 29:

    numquam prius discessit, quam ad finem sermo esset adductus,

    Nep. Ep. 3:

    iambos ad umbilicum adducere,

    Hor. Epod. 14, 8:

    in discrimen extremum,

    Cic. Phil. 6, 7; cf. Liv. 45, 8:

    in summas angustias,

    Cic. Quint. 5:

    in invidiam falso crimine,

    id. Off. 3, 20:

    in necessitatem,

    Liv. 8, 7:

    vitam in extremum,

    Tac. A. 14, 61.—
    B.
    To bring or lead one to a certain act, feeling, or opinion; to prompt, induce, prevail upon, persuade, move, incite to it; with ad, in, or ut (very freq. and class., and for the most part in a good sense; while seducere and inducere denote instigating or seducing to something bad, Herz. Caes. B. G. 1, 3;

    although there are exceptions, as the foll. examples show): ad misericordiam,

    Ter. Heaut. 5, 2, 42:

    ad nequitiem,

    id. Ad. 3, 3, 4:

    ad iracundiam, ad fletum,

    Cic. Brut. 93, 322:

    quae causa ad facinus adduxit,

    id. Rosc. Am. 31:

    in metum,

    id. Mur. 24:

    in summam exspectationem,

    id. Tusc. 1, 17:

    in spem,

    id. Att. 2, 22:

    in opinionem,

    id. Fam. 1, 1:

    in suspicionem alicui,

    Nep. Hann. 7:

    ad paenitentiam,

    Vulg. Rom. 2, 4; ib. 10, 19.—With gerund:

    ad suspicandum,

    Cic. Pr. Cons. 16:

    ad credendum,

    Nep. Con. 3.—With ut:

    adductus sum officio, fide, misericordia, etc., ut onus hoc laboris mihi suscipiendum putarem,

    Cic. Verr. 1, 2:

    nullo imbre, nullo frigore adduci, ut capite operto sit,

    id. de Sen. 10: id. Cat. 1, 2; id. Fam. 3, 9; 6, 10, etc.; Caes. B. G. 6, 12; Liv. 4, 49 al.—And absol. in pass.:

    quibus rebus adductus ad causam accesserim demonstravi,

    Cic. Verr. 1, 3:

    his rebus adducti,

    being induced, Caes. B. G. 1, 3; 6, 10.—With quin:

    adduci nequeo quin existimem,

    Suet. Tib. 21.—With inf.: facilius adducor ferre humana humanitus, Afr. ap. Non. 514, 20.—
    C.
    Adducor with inf., or with ut and subj. = adducor ad credendum, peithomai, to be induced to believe:

    ego non adducor, quemquam bonum ullam salutem putare mihi tanti fuisse,

    Cic. Att. 11, 16:

    ut jam videar adduci, hanc quoque, quae te procrearit, esse patriam,

    id. Leg. 2, 3:

    illud adduci vix possum, ut... videantur,

    id. Fin. 1, 5, 14; id. ib. 4, 20, 55; Lucr. 5, 1341.—Hence, adductus, a, um, P. a.
    A.
    Drawn tight, stretched, strained, contracted. — Trop.:

    vultus,

    Suet. Tib. 68:

    frons in supercilia adductior,

    Capitol. Ver. 10; cf. Plin. Ep. 1, 16.—Hence,
    B.
    Of place, narrow, contracted, strait:

    (Africa) ex spatio paulatim adductior,

    Mel. 1, 4.—
    C.
    Of character, strict, serious, severe:

    modo familiaritate juvenili Nero et rursus adductus, quasi seria consociaret,

    Tac. A. 14, 4:

    adductum et quasi virile servitium,

    id. ib. 12, 7:

    vis pressior et adductior,

    Plin. Ep. 1, 16.— Sup. not used.— Adv. only in comp. adductĭus,
    1.
    More tightly:

    adductius contorquere jacula,

    Aus. Grat. Act. 27.—
    2.
    Trop., more strictly:

    imperitare,

    Tac. H. 3, 7:

    regnari,

    id. Germ. 43.

    Lewis & Short latin dictionary > adduco

  • 10 religio

    rĕlĭgĭo (in poetry also rellĭgĭo, to lengthen the first syllable), ōnis, f. [Concerning the etymology of this word, various opinions were prevalent among the ancients. Cicero (N. D. 2, 28, 72) derives it from relĕgere, an etymology favored by the verse cited ap. Gell. 4, 9, 1, religentem esse oportet, religiosum nefas; whereas Servius (ad Verg. A. 8, 349), Lactantius (4, 28), Augustine (Retract. 1, 13), al., assume religare as the primitive, and for this derivation Lactantius cites the expression of Lucretius (1, 931; 4, 7): religionum nodis animos exsolvere. Modern etymologists mostly agree with this latter view, assuming as root lig, to bind, whence also lic-tor, lex, and ligare; hence, religio sometimes means the same as obligatio; v. Corss. Aussprache, 1, 444 sq.; cf. Munro ad Lucr. 1, 109.]
    I.
    Reverence for God ( the gods), the fear of God, connected with a careful pondering of divine things; piety, religion, both pure inward piety and that which is manifested in religious rites and ceremonies;

    hence the rites and ceremonies, as well as the entire system of religion and worship, the res divinae or sacrae, were frequently called religio or religiones (cf. our use of the word religion): qui omnia, quae ad cultum deorum pertinerent, diligenter retractarent et tamquam relegerent, sunt dicti religiosi ex relegendo, ut elegantes ex elegendo, tamquam a diligendo diligentes, ex intellegendo intellegentes: his enim in verbis omnibus inest vis legendi eadem, quae in religioso,

    Cic. N. D. 2, 28, 72:

    religione id est cultu deorum,

    id. ib. 2, 3, 8:

    religio est, quae superioris cujusdam naturae (quam divinam vocant) curam caerimoniamque affert,

    id. Inv. 2, 53, 161:

    (Pompilius) animos ardentes consuetudine et cupiditate bellandi religionum caeremoniis mitigavit, etc.,

    id. Rep. 2, 14, 26;

    with which cf.: illa diuturna pax Numae mater huic urbi juris et religionis fuit,

    id. ib. 5, 2, 3:

    de auguriis, responsis, religione denique omni,

    Quint. 12, 2, 21:

    unde enim pietas? aut a quibus religio?

    Cic. Rep. 1, 2, 2; cf. id. Leg. 2, 11, 26:

    aliquem a pietate, religione deducere,

    id. Verr. 2, 4, 6, § 12:

    horum sententiae omnium non modo superstitionem tollunt, in quā inest timor inanis deorum, sed etiam religionem, quae deorum cultu pio continetur, etc.,

    id. N. D. 1, 42, 117:

    quis enim istas (Democriti) imagines... aut cultu aut religione dignas judicare?

    id. ib. 1, 43, 121; cf.:

    cum animus cultum deorum et puram religionem susceperit,

    id. Leg. 1, 23, 60:

    sacra Cereris summa majores nostri religione confici caerimoniaque voluerunt,

    id. Balb. 24, 55; cf. id. Leg. 2, 22, 55:

    in quibus erant omnia, quae sceleri propiora sunt quam religioni,

    id. Verr. 2, 4, 50, § 112:

    nec vero superstitione tollenda religio tollitur,

    id. Div. 2, 72, 148; cf. id. Part. 23, 31:

    medemini religioni sociorum, judices, conservate vestram. Neque enim haec externa vobis est religio (sc. Cereris) neque aliena, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 51, § 114:

    istorum religio sacrorum,

    id. Fl. 28, 69; id. Verr. 2, 4, 6, § 12; cf. id. ib. 2, 4, 8, §

    18: religio deorum immortalium,

    id. Lael. 25, 96; cf.:

    per deos immortales! eos ipsos, de quorum religione jam diu dicimus,

    id. Verr. 2, 4, 47, § 105:

    religio divum,

    Lucr. 6, 1276:

    mira quaedam totā Siciliā privatim ac publice religio est Cereris Hennensis... quantam esse religionem convenit eorum, apud quos eam (Cererem) natam esse constat?... tanta erit enim auctoritas illius religionis, ut, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 107; cf. id. ib. 2, 4, 45, §

    99: qui (Mercurius) apud eos summā religione coleretur,

    id. ib. 2, 4, 39, § 84; cf. id. ib. 2, 4, 39, § 85;

    2, 4, 44, § 96: (simulacrum Dianae) translatum Carthaginem locum tantum hominesque mutarat: religionem quidem pristinam conservabat,

    id. ib. 2, 4, 33, § 72; cf.

    , of the same,

    id. ib. 2, 4, 35, §

    78: fanum Junonis tantā religione semper fuit, ut... semper inviolatum sanctumque fuit,

    enjoyed such honor, was held in such reverence, id. ib. 2, 4, 46, § 103;

    2, 4, 58, § 129: hac (panacea) evulsā scrobem repleri vario genere frugum religio est,

    is a religious custom, Plin. 25, 4, 11, § 30; cf.:

    et obrui tales religio est,

    id. 30, 5, 14, § 42:

    hi (barbari) ignari totius negotii ac religionis,

    of religious belief, of religion, Cic. Verr. 2, 4, 35, § 77; cf.:

    venit mihi fani, loci, religionis illius in mentem,

    id. ib. 2, 4, 50, §

    110: de religione queri,

    id. ib. 2, 4, 51, § 113.—In late and eccl. Lat., a religious ordinance, ceremony, rite:

    quae est ista religio?

    Vulg. Exod. 12, 26:

    ista est religio victimae,

    id. Num. 19, 2.—In plur.:

    expertes religionum omnium,

    Cic. N. D. 1, 42, 119:

    qui in bello religionum et consuetudinis jura continent,

    id. Verr. 2, 4, 55, § 122; cf.:

    a quibus (rebus) etiam oculos cohibere te religionum jura cogebant,

    id. ib. 2, 4, 45, §

    101: religiones expiare,

    id. Mil. 27, 73:

    ceterae (nationes) pro religionibus suis bella suscipiunt, istae contra omnium religiones,

    id. Font. 9, 30: Druides religiones interpretantur, religious matters, religion, Caes. B. G. 6, 13:

    scientia morum ac religionum ejus rei publicae,

    Quint. 12, 3, 1:

    civitas religionibus dedita,

    Plin. Pan. 74, 5:

    liberum a religionibus matutinum,

    Col. 6, 2, 3.
    II.
    Transf.
    A.
    Subject., conscientiousness, scrupulousness arising from religion, religious scruples, scruples of conscience, religious awe, etc. (cf. sanctimonia):

    refrenatus religione,

    Lucr. 5, 1114:

    oppressa gravi sub religione vita,

    id. 1, 64:

    sese cum summā religione, tum summo metu legum et judiciorum teneri,

    Cic. Verr. 2, 4, 34, § 75; cf.:

    ut eam non metus, non religio contineret,

    id. ib. 2, 4, 45, §

    101: memini perturbari exercitum nostrum religione et metu, quod serenā nocte subito candens et plena luna defecisset,

    id. Rep. 1, 15, 23:

    tantā religione obstricta tota provincia est, tanta superstitio ex istius facto mentes omnium Siculorum occupavit, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 51, § 113; cf.:

    obstrinxisti religione populum Romanum,

    id. Phil. 2, 33, 83:

    recitatis litteris oblata religio Cornuto est, etc.,

    id. Fam. 10, 12, 3:

    ad oblatam aliquam religionem,

    id. Agr. 1, 2, 5:

    non recordabantur, quam parvulae saepe causae vel falsae suspicionis vel terroris repentini vel objectae religionis magna detrimenta intulissent,

    Caes. B. C. 3, 72:

    obicere religionem,

    Plaut. Merc. 5, 2, 40; cf.:

    inicere religionem alicui,

    Cic. Caecin. 33, 97:

    vide ne quid Catulus attulerit religionis,

    id. de Or. 2, 90, 367:

    Gracchus cum rem illam in religionem populo venisse sentiret, ad senatum retulit,

    id. N. D. 2, 4, 10:

    nec eam rem habuit religioni,

    id. Div. 1, 35, 77:

    ut quae religio C. Mario non fuerat, quo minus C. Glauciam praetorem occideret, eā nos religione in privato P. Lentulo puniendo liberaremur,

    id. Cat. 3, 6, 15:

    tunc quoque, ne confestim bellum indiceretur, religio obstitit,

    Liv. 4, 30:

    cum ibi quoque religio obstaret, ne, etc... augures consulti eam religionem eximere,

    id. 4, 31:

    cum plenā religione civitas esset,

    id. 7, 28; 21, 62:

    nihil esse mihi, religio'st dicere,

    Ter. Heaut. 2, 1, 16; cf.:

    ut velut numine aliquo defensa castra oppugnare iterum, religio fuerit,

    Liv. 2, 62; 6, 27:

    rivos deducere nulla Religio vetuit (with fas et jura sinunt),

    Verg. G. 1, 270:

    nulla mihi Religio est,

    Hor. S. 1, 9, 71:

    nullā religione, ut scelus tegat, posse constrin gi,

    Curt. 6, 7, 7:

    quosdam religio ceperit ulterius quicquam eo die conandi,

    Liv. 28, 15; cf.:

    movendi inde thesauros incussa erat religio,

    id. 29, 18:

    religio fuit, denegare nolui,

    Plaut. Curc. 2, 3, 71.—In plur.: non demunt animis curas ac religiones Persarum montes, Varr. ap. Non. 379, 11:

    artis Religionum animum nodis exsolvere,

    Lucr. 1, 932; 4, 7:

    religionibus atque minis obsistere vatum,

    id. 1, 109:

    plerique novas sibi ex loco religiones fingunt,

    Caes. B. G. 6, 37:

    natio est omnis Gallorum admodum dedita religionibus,

    id. ib. 6, 16:

    religionibus impediri,

    id. ib. 5, 6; Auct. B. Alex. 74; Phaedr. 4, 10, 4:

    plenis religionum animis, prodigia insuper nunciata,

    Liv. 41, 16:

    nullus locus non religionum deorumque est plenus,

    id. 5, 52, 2:

    pontifices flaminesque neglegentiores publicarum religionum esse,

    id. 5, 52, 5.—
    b.
    Meton. ( effect. pro causā), a religious offence, giving rise to scruples of conscience:

    ut si profectus non esset, nullā tamen mendacii religione obstrictus videretur,

    Caes. B. C. 1, 11:

    liberaret religione templum,

    Liv. 45, 5:

    se domumque religione exsolvere,

    id. 5, 23.—In plur.:

    inexpiabiles religiones in rem publicam inducere,

    Cic. Phil. 1, 6, 13.—
    c.
    In partic.: religio jurisjurandi, or absol., scrupulousness in the fulfilment of an oath, the obligation of an oath, plighted faith:

    religione jurisjurandi ac metu deorum in testimoniis dicendis commoveri,

    Cic. Font. 9, 20; so,

    jurisjurandi,

    Caes. B. C. 1, 76 fin.; 3, 28; cf.:

    nec Achaeos religione obstringerent,

    Liv. 39, 37; Just. 1, 9, 18; 18, 6, 11. — Absol., Caes. B. C. 2, 32:

    nocturna proelia esse vitanda, quod perterritus miles in civili dissensione timori magis quam religioni consulere consuerit,

    id. ib. 1, 67:

    religionem servare,

    Nep. Ages. 2, 5.—
    2.
    In gen., a strict scrupulousness, anxiety, punctiliousness, conscientiousness, exactness, etc.: Atheniensium semper fuit prudens sincerumque judicium, nihil ut possent nisi incorruptum audire et elegans. Eorum religioni cum serviret orator, nullum verbum insolens, [p. 1557] nullum odiosum ponere audebat, Cic. Or. 8, 25; cf. id. ib. 11, 36; id. Brut. 82, 283:

    fide et religione vitae defendi,

    id. Deiot. 6, 16; cf.:

    propter fidem et religionem judicis,

    id. Rosc. Com. 15, 45; and:

    testimoniorum religionem et fidem,

    id. Fl. 4, 9:

    homo sine ullā religione ac fide,

    Nep. Chabr. 8, 2:

    sin est in me ratio rei publicae, religio privati officii, etc.,

    Cic. Sull. 3, 10; so,

    officii,

    id. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    religio in consilio dando,

    id. Fam. 11, 29, 1:

    alicujus facta ad antiquae religionis rationem exquirere,

    id. Verr. 2, 4, 5, § 10; so,

    antiqua,

    id. Caecin. 10, 28:

    nefas est religionem decipi judicantis,

    Amm. 30, 4, 10.—In plur.:

    judicum religiones,

    Cic. de Or. 1, 8, 31.—
    B.
    Object.
    1.
    Abstr., the holiness, sacredness, sanctity inhering in any religious object (a deity, temple, utensils, etc.; cf.

    sanctitas): quae (fortissimorum civium mentes) mihi videntur ex hominum vitā ad deorum religionem et sanctimoniam demigrasse,

    Cic. Rab. Perd. 10, 30:

    propter singularem ejus fani religionem,

    id. Verr. 2, 4, 44, § 96:

    in sacerdotibus tanta offusa oculis animoque religio,

    Liv. 2, 40, 3; so,

    fani,

    Cic. Verr. 2, 4, 50, § 110; id. Inv. 2, 1, 1:

    sacrarii,

    id. Verr. 2, 4, 3, § 5:

    templorum,

    Tac. H. 1, 40:

    signi,

    Cic. Verr. 2, 4, 57, § 127:

    jam tum religio pavidos terrebat agrestes Dira loci,

    Verg. A. 8, 349.—
    2.
    Concr., an object of religious veneration, a sacred place or thing:

    uno tempore Agrigentini beneficium Africani (sc. signum Apollinis), religionem domesticam, ornamentum urbis, etc.... requirebant,

    Cic. Verr. 2, 4, 43, § 93; cf.:

    religionem restituere,

    id. ib. 2, 4, 36, §

    80: sacrorum omnium et religionum hostis praedoque,

    id. ib.; cf.:

    praedo religionum,

    id. ib. 2, 4, 43, §

    95: quem tibi deum tantis eorum religionibus violatis auxilio futurum putas?

    id. ib. 2, 4, 35, § 78; cf.:

    est sceleris, quod religiones maximas violavit,

    id. ib. 2, 4, 41, § 88.— Poet.:

    quae religio aut quae machina belli, of the Trojan horse,

    Verg. A. 2, 151.—
    (β).
    A system of religious belief, a religion (late Lat.):

    Christiana,

    Christianity, Eutr. 10, 16 fin.; Leo M. Serm. 66, 2 init.:

    Christianam religionem absolutam et simplicem anili superstitione confundens,

    Amm. 21, 16, 18; Lact. 5, 2, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > religio

  • 11 relligio

    rĕlĭgĭo (in poetry also rellĭgĭo, to lengthen the first syllable), ōnis, f. [Concerning the etymology of this word, various opinions were prevalent among the ancients. Cicero (N. D. 2, 28, 72) derives it from relĕgere, an etymology favored by the verse cited ap. Gell. 4, 9, 1, religentem esse oportet, religiosum nefas; whereas Servius (ad Verg. A. 8, 349), Lactantius (4, 28), Augustine (Retract. 1, 13), al., assume religare as the primitive, and for this derivation Lactantius cites the expression of Lucretius (1, 931; 4, 7): religionum nodis animos exsolvere. Modern etymologists mostly agree with this latter view, assuming as root lig, to bind, whence also lic-tor, lex, and ligare; hence, religio sometimes means the same as obligatio; v. Corss. Aussprache, 1, 444 sq.; cf. Munro ad Lucr. 1, 109.]
    I.
    Reverence for God ( the gods), the fear of God, connected with a careful pondering of divine things; piety, religion, both pure inward piety and that which is manifested in religious rites and ceremonies;

    hence the rites and ceremonies, as well as the entire system of religion and worship, the res divinae or sacrae, were frequently called religio or religiones (cf. our use of the word religion): qui omnia, quae ad cultum deorum pertinerent, diligenter retractarent et tamquam relegerent, sunt dicti religiosi ex relegendo, ut elegantes ex elegendo, tamquam a diligendo diligentes, ex intellegendo intellegentes: his enim in verbis omnibus inest vis legendi eadem, quae in religioso,

    Cic. N. D. 2, 28, 72:

    religione id est cultu deorum,

    id. ib. 2, 3, 8:

    religio est, quae superioris cujusdam naturae (quam divinam vocant) curam caerimoniamque affert,

    id. Inv. 2, 53, 161:

    (Pompilius) animos ardentes consuetudine et cupiditate bellandi religionum caeremoniis mitigavit, etc.,

    id. Rep. 2, 14, 26;

    with which cf.: illa diuturna pax Numae mater huic urbi juris et religionis fuit,

    id. ib. 5, 2, 3:

    de auguriis, responsis, religione denique omni,

    Quint. 12, 2, 21:

    unde enim pietas? aut a quibus religio?

    Cic. Rep. 1, 2, 2; cf. id. Leg. 2, 11, 26:

    aliquem a pietate, religione deducere,

    id. Verr. 2, 4, 6, § 12:

    horum sententiae omnium non modo superstitionem tollunt, in quā inest timor inanis deorum, sed etiam religionem, quae deorum cultu pio continetur, etc.,

    id. N. D. 1, 42, 117:

    quis enim istas (Democriti) imagines... aut cultu aut religione dignas judicare?

    id. ib. 1, 43, 121; cf.:

    cum animus cultum deorum et puram religionem susceperit,

    id. Leg. 1, 23, 60:

    sacra Cereris summa majores nostri religione confici caerimoniaque voluerunt,

    id. Balb. 24, 55; cf. id. Leg. 2, 22, 55:

    in quibus erant omnia, quae sceleri propiora sunt quam religioni,

    id. Verr. 2, 4, 50, § 112:

    nec vero superstitione tollenda religio tollitur,

    id. Div. 2, 72, 148; cf. id. Part. 23, 31:

    medemini religioni sociorum, judices, conservate vestram. Neque enim haec externa vobis est religio (sc. Cereris) neque aliena, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 51, § 114:

    istorum religio sacrorum,

    id. Fl. 28, 69; id. Verr. 2, 4, 6, § 12; cf. id. ib. 2, 4, 8, §

    18: religio deorum immortalium,

    id. Lael. 25, 96; cf.:

    per deos immortales! eos ipsos, de quorum religione jam diu dicimus,

    id. Verr. 2, 4, 47, § 105:

    religio divum,

    Lucr. 6, 1276:

    mira quaedam totā Siciliā privatim ac publice religio est Cereris Hennensis... quantam esse religionem convenit eorum, apud quos eam (Cererem) natam esse constat?... tanta erit enim auctoritas illius religionis, ut, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 107; cf. id. ib. 2, 4, 45, §

    99: qui (Mercurius) apud eos summā religione coleretur,

    id. ib. 2, 4, 39, § 84; cf. id. ib. 2, 4, 39, § 85;

    2, 4, 44, § 96: (simulacrum Dianae) translatum Carthaginem locum tantum hominesque mutarat: religionem quidem pristinam conservabat,

    id. ib. 2, 4, 33, § 72; cf.

    , of the same,

    id. ib. 2, 4, 35, §

    78: fanum Junonis tantā religione semper fuit, ut... semper inviolatum sanctumque fuit,

    enjoyed such honor, was held in such reverence, id. ib. 2, 4, 46, § 103;

    2, 4, 58, § 129: hac (panacea) evulsā scrobem repleri vario genere frugum religio est,

    is a religious custom, Plin. 25, 4, 11, § 30; cf.:

    et obrui tales religio est,

    id. 30, 5, 14, § 42:

    hi (barbari) ignari totius negotii ac religionis,

    of religious belief, of religion, Cic. Verr. 2, 4, 35, § 77; cf.:

    venit mihi fani, loci, religionis illius in mentem,

    id. ib. 2, 4, 50, §

    110: de religione queri,

    id. ib. 2, 4, 51, § 113.—In late and eccl. Lat., a religious ordinance, ceremony, rite:

    quae est ista religio?

    Vulg. Exod. 12, 26:

    ista est religio victimae,

    id. Num. 19, 2.—In plur.:

    expertes religionum omnium,

    Cic. N. D. 1, 42, 119:

    qui in bello religionum et consuetudinis jura continent,

    id. Verr. 2, 4, 55, § 122; cf.:

    a quibus (rebus) etiam oculos cohibere te religionum jura cogebant,

    id. ib. 2, 4, 45, §

    101: religiones expiare,

    id. Mil. 27, 73:

    ceterae (nationes) pro religionibus suis bella suscipiunt, istae contra omnium religiones,

    id. Font. 9, 30: Druides religiones interpretantur, religious matters, religion, Caes. B. G. 6, 13:

    scientia morum ac religionum ejus rei publicae,

    Quint. 12, 3, 1:

    civitas religionibus dedita,

    Plin. Pan. 74, 5:

    liberum a religionibus matutinum,

    Col. 6, 2, 3.
    II.
    Transf.
    A.
    Subject., conscientiousness, scrupulousness arising from religion, religious scruples, scruples of conscience, religious awe, etc. (cf. sanctimonia):

    refrenatus religione,

    Lucr. 5, 1114:

    oppressa gravi sub religione vita,

    id. 1, 64:

    sese cum summā religione, tum summo metu legum et judiciorum teneri,

    Cic. Verr. 2, 4, 34, § 75; cf.:

    ut eam non metus, non religio contineret,

    id. ib. 2, 4, 45, §

    101: memini perturbari exercitum nostrum religione et metu, quod serenā nocte subito candens et plena luna defecisset,

    id. Rep. 1, 15, 23:

    tantā religione obstricta tota provincia est, tanta superstitio ex istius facto mentes omnium Siculorum occupavit, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 51, § 113; cf.:

    obstrinxisti religione populum Romanum,

    id. Phil. 2, 33, 83:

    recitatis litteris oblata religio Cornuto est, etc.,

    id. Fam. 10, 12, 3:

    ad oblatam aliquam religionem,

    id. Agr. 1, 2, 5:

    non recordabantur, quam parvulae saepe causae vel falsae suspicionis vel terroris repentini vel objectae religionis magna detrimenta intulissent,

    Caes. B. C. 3, 72:

    obicere religionem,

    Plaut. Merc. 5, 2, 40; cf.:

    inicere religionem alicui,

    Cic. Caecin. 33, 97:

    vide ne quid Catulus attulerit religionis,

    id. de Or. 2, 90, 367:

    Gracchus cum rem illam in religionem populo venisse sentiret, ad senatum retulit,

    id. N. D. 2, 4, 10:

    nec eam rem habuit religioni,

    id. Div. 1, 35, 77:

    ut quae religio C. Mario non fuerat, quo minus C. Glauciam praetorem occideret, eā nos religione in privato P. Lentulo puniendo liberaremur,

    id. Cat. 3, 6, 15:

    tunc quoque, ne confestim bellum indiceretur, religio obstitit,

    Liv. 4, 30:

    cum ibi quoque religio obstaret, ne, etc... augures consulti eam religionem eximere,

    id. 4, 31:

    cum plenā religione civitas esset,

    id. 7, 28; 21, 62:

    nihil esse mihi, religio'st dicere,

    Ter. Heaut. 2, 1, 16; cf.:

    ut velut numine aliquo defensa castra oppugnare iterum, religio fuerit,

    Liv. 2, 62; 6, 27:

    rivos deducere nulla Religio vetuit (with fas et jura sinunt),

    Verg. G. 1, 270:

    nulla mihi Religio est,

    Hor. S. 1, 9, 71:

    nullā religione, ut scelus tegat, posse constrin gi,

    Curt. 6, 7, 7:

    quosdam religio ceperit ulterius quicquam eo die conandi,

    Liv. 28, 15; cf.:

    movendi inde thesauros incussa erat religio,

    id. 29, 18:

    religio fuit, denegare nolui,

    Plaut. Curc. 2, 3, 71.—In plur.: non demunt animis curas ac religiones Persarum montes, Varr. ap. Non. 379, 11:

    artis Religionum animum nodis exsolvere,

    Lucr. 1, 932; 4, 7:

    religionibus atque minis obsistere vatum,

    id. 1, 109:

    plerique novas sibi ex loco religiones fingunt,

    Caes. B. G. 6, 37:

    natio est omnis Gallorum admodum dedita religionibus,

    id. ib. 6, 16:

    religionibus impediri,

    id. ib. 5, 6; Auct. B. Alex. 74; Phaedr. 4, 10, 4:

    plenis religionum animis, prodigia insuper nunciata,

    Liv. 41, 16:

    nullus locus non religionum deorumque est plenus,

    id. 5, 52, 2:

    pontifices flaminesque neglegentiores publicarum religionum esse,

    id. 5, 52, 5.—
    b.
    Meton. ( effect. pro causā), a religious offence, giving rise to scruples of conscience:

    ut si profectus non esset, nullā tamen mendacii religione obstrictus videretur,

    Caes. B. C. 1, 11:

    liberaret religione templum,

    Liv. 45, 5:

    se domumque religione exsolvere,

    id. 5, 23.—In plur.:

    inexpiabiles religiones in rem publicam inducere,

    Cic. Phil. 1, 6, 13.—
    c.
    In partic.: religio jurisjurandi, or absol., scrupulousness in the fulfilment of an oath, the obligation of an oath, plighted faith:

    religione jurisjurandi ac metu deorum in testimoniis dicendis commoveri,

    Cic. Font. 9, 20; so,

    jurisjurandi,

    Caes. B. C. 1, 76 fin.; 3, 28; cf.:

    nec Achaeos religione obstringerent,

    Liv. 39, 37; Just. 1, 9, 18; 18, 6, 11. — Absol., Caes. B. C. 2, 32:

    nocturna proelia esse vitanda, quod perterritus miles in civili dissensione timori magis quam religioni consulere consuerit,

    id. ib. 1, 67:

    religionem servare,

    Nep. Ages. 2, 5.—
    2.
    In gen., a strict scrupulousness, anxiety, punctiliousness, conscientiousness, exactness, etc.: Atheniensium semper fuit prudens sincerumque judicium, nihil ut possent nisi incorruptum audire et elegans. Eorum religioni cum serviret orator, nullum verbum insolens, [p. 1557] nullum odiosum ponere audebat, Cic. Or. 8, 25; cf. id. ib. 11, 36; id. Brut. 82, 283:

    fide et religione vitae defendi,

    id. Deiot. 6, 16; cf.:

    propter fidem et religionem judicis,

    id. Rosc. Com. 15, 45; and:

    testimoniorum religionem et fidem,

    id. Fl. 4, 9:

    homo sine ullā religione ac fide,

    Nep. Chabr. 8, 2:

    sin est in me ratio rei publicae, religio privati officii, etc.,

    Cic. Sull. 3, 10; so,

    officii,

    id. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    religio in consilio dando,

    id. Fam. 11, 29, 1:

    alicujus facta ad antiquae religionis rationem exquirere,

    id. Verr. 2, 4, 5, § 10; so,

    antiqua,

    id. Caecin. 10, 28:

    nefas est religionem decipi judicantis,

    Amm. 30, 4, 10.—In plur.:

    judicum religiones,

    Cic. de Or. 1, 8, 31.—
    B.
    Object.
    1.
    Abstr., the holiness, sacredness, sanctity inhering in any religious object (a deity, temple, utensils, etc.; cf.

    sanctitas): quae (fortissimorum civium mentes) mihi videntur ex hominum vitā ad deorum religionem et sanctimoniam demigrasse,

    Cic. Rab. Perd. 10, 30:

    propter singularem ejus fani religionem,

    id. Verr. 2, 4, 44, § 96:

    in sacerdotibus tanta offusa oculis animoque religio,

    Liv. 2, 40, 3; so,

    fani,

    Cic. Verr. 2, 4, 50, § 110; id. Inv. 2, 1, 1:

    sacrarii,

    id. Verr. 2, 4, 3, § 5:

    templorum,

    Tac. H. 1, 40:

    signi,

    Cic. Verr. 2, 4, 57, § 127:

    jam tum religio pavidos terrebat agrestes Dira loci,

    Verg. A. 8, 349.—
    2.
    Concr., an object of religious veneration, a sacred place or thing:

    uno tempore Agrigentini beneficium Africani (sc. signum Apollinis), religionem domesticam, ornamentum urbis, etc.... requirebant,

    Cic. Verr. 2, 4, 43, § 93; cf.:

    religionem restituere,

    id. ib. 2, 4, 36, §

    80: sacrorum omnium et religionum hostis praedoque,

    id. ib.; cf.:

    praedo religionum,

    id. ib. 2, 4, 43, §

    95: quem tibi deum tantis eorum religionibus violatis auxilio futurum putas?

    id. ib. 2, 4, 35, § 78; cf.:

    est sceleris, quod religiones maximas violavit,

    id. ib. 2, 4, 41, § 88.— Poet.:

    quae religio aut quae machina belli, of the Trojan horse,

    Verg. A. 2, 151.—
    (β).
    A system of religious belief, a religion (late Lat.):

    Christiana,

    Christianity, Eutr. 10, 16 fin.; Leo M. Serm. 66, 2 init.:

    Christianam religionem absolutam et simplicem anili superstitione confundens,

    Amm. 21, 16, 18; Lact. 5, 2, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > relligio

См. также в других словарях:

  • fantasie — Fantasie, Il vient de Phantasia mot Grec, id est imaginatio, Visio. Phantasiam, opinionem aliquando vertit Politianus. Fantasie et volonté d une personne, Intentio, Sententia, Sensus, Arbitratus. Fantasie, Visio, Visum. A, ou selon ma fantasie,… …   Thresor de la langue françoyse

  • BOLENIA Anna — secunda uxor Henrici VIII. Angliae Regis mater ex illo Elisabethae Reginae. A Pontificiis, quibus tum facilem et credulum se Rex praebuerat (Reformationis enim opus aggressus non est, nisi post ductam Ianam Sem eriam) rea peracta, capiteque plexa …   Hofmann J. Lexicon universale

  • mettre — Mettre, Ponere. Il vient de Mittere, par syncope et antiptose, Inde Mittere in possessionem. Mettre en possession. Mettre à bord, Naues ad terram applicare, Appellere nauem. Mets toy à dextre, Concede ad dexteram. Mettre à feu et à sang, Incendia …   Thresor de la langue françoyse

  • Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire  A   B … …   Wikipédia en Français

  • amour — Amour, m. acut. Est l affection passionnée qu on porte à quelque femme, si qu il signifie chose de plus vehemente impression d esprit que ce mot Amitié le plus souvent. Selon ce on dit, Il fait l amour à une telle, Illam cupide amat, Il se prend… …   Thresor de la langue françoyse

  • opinion — et advis, Sententia. Opinion et jugement, Opinio. L opinion et sentence d aucun qui n est pas parfaite, et laisse beaucoup de choses qu il debvoit dire, Curta sententia. L opinion des fols est estimée du populaire, Valet in vulgus insipientium… …   Thresor de la langue françoyse

  • scrupule — Scrupule, Scrupulus. Scrupule de conscience, Religio. Scrupule de conscience remordant les mal faicteurs, et leur ostant le repos d esprit, Furiae, furiarum. Il leur vient un scrupule, Subit religio animos. Esprit sans scrupule, Animus religione… …   Thresor de la langue françoyse

  • tirer — Tirer, act. acut. Signifie ores mener à puissance de corps quelque chose, Trahere, Le cheval tire la charrete, Carrum trahit, Ores mettre hors. Il a tiré un escu de la bourse, E crumena aureum nummum scutatum eduxit, Il a tiré un fardeau de l… …   Thresor de la langue françoyse

  • Herz — 1. Ae frühlich Hatz, en fresche Moth magd Scha (Schaden) wier jod, hölpt ouch noch witt enn schlête Zitt. (Aachen.) – Firmenich, III, 232. 2. Auf einem traurigen Herzen steht kein fröhlicher Kopf. – Heuseler, 83. Dän.: Et sorrigfuld hierte er… …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»